Op zaterdag in de bak

Wat doen jongens vanaf een jaar of 14 op een gemiddelde zaterdag? Ze spelen een voetbalwedstrijd, hockeyen of doen een andere sport. Ze hebben een bijbaantje, vullen ergens vakken of zitten achter een supermarktkassa. Sommigen maken misschien wel huiswerk of chillen met vrienden.
Maar op een dag als vandaag - en dag na dag - zitten er ook jongeren in de bak, netter gezegd jeugdgevangenis, juister gezegd: justitiële jeugdinrichting waar orthopedagogische en orthopsychiatrische behandeling en onderwijs belangrijk zijn. Ze zitten er soms jaren, terwijl zij stap voor stap begeleid worden terug naar de maatschappij, in de hoop niet terug te vallen.

Vandaag hield justitie zoals vaker de afgelopen jaren weer een open dag in een aantal instellingen. Op die manier bezocht ik gevangenissen, het Pieter Baan Centrum, een vrouwengevangenis en vandaag dus een jeugdgevangenis. Tijdens mijn journalistieke opleiding was ik ooit in die van Breda en voor een reportage van de Wereldomroep bezocht ik de jeugdgevangenis in Zutphen, lang geleden. Daarom wilde ik nu wel weer eens een jeugdgevangenis bezoeken en ik had me aangemeld voor De Hunnerberg in Nijmegen, in 1905 begonnen als tuchthuis.

De rondleiding duurde bijna twee uur en de personeelsleden legden met plezier uit wat hun werk inhoudt. We hoorden gedragstrainers (o.m. omgaan met agressie, assertiviteit), psychiatrisch verpleegkundige, geestelijk verzorger, docenten consumptieve vakken, techniek en metaalbewerken. We zagen leslokalen, praktijklokalen, de badafdeling waar jongeren bij binnenkomst onderzocht en gevisiteerd worden, afzonderingsruimten en enkele kamers.
Wat me trof, waren enkele jongeren die bereidwillig onze vragen beantwoordden of die rondgingen met hapjes. Hoewel bezoekers worden gescreend na hun aanvraag kan het toch gebeuren dat je op zo'n open dag immers oog in oog komt te staan met je buurvrouw.
Wat me evenzeer trof, was de toewijding die afstraalde van de houding en woorden van het personeel. Ik had het met een personeelslid over de kans op recidive, dus dat jongeren opnieuw de fout ingaan. Omdat die kans erg hoog is, vroeg ik haar hoe je dan toch gemotiveerd blijft voor dit werk. Vooral ook door de groep die het wel lukt om een nieuwe richting aan het leven te geven, was het antwoord.
De open dagen van de inrichtingen zijn nuttig, zeker voor al die mensen die nog steeds denken dat een gevangenis een hotel is. Een van de belangrijkste dingen in je leven wordt je immers ontnomen: vrijheid.
Neem nou een jongere die bij De Hunnerberg terechtkomt. De eerste week mag hij geen tv kijken, maar wat een nog groter verschil met buiten is: al die maanden of jaren binnen betekent geen mobiel gebruiken, geen internet en dus geen contact via sociale media.
Maar binnen heeft hun leven structuur en een zekere rust, eenmaal buiten begint voor hen weer de strijd die leven heet. Je moet stevig in je schoenen staan om niet weer te bezwijken: meelopen, kiezen voor de makkelijkste weg, omdat je toch niks te verliezen hebt.
Bij het vertrek kregen de bezoekers een affiche met het gedicht van Nick, groep C De Hunnerberg.

HET LEVEN

Het leven is een race
Je begint bij de start
Je eindigt bij de finish
En in die tussentijd
Maak er wat van
Ik deed iets stoms
Ik heb spijt
Daarom verander ik nu mijn leven
Van de hel nu in de hemel
Ik ga er iets van maken
Ik ga er tegen aan
En de mensen die mij verachten
Verbaasd staren zij mij aan

Ik wens Nick, en zijn medebewoners, veel succes en moed.