vrijdag 29 december 2017

De kunst van het interviewen

Onder Hollandse helden. Valkuilen en levenslessen van een vragensteller. Ik heb het 700 bladzijden tellende boek van Frénk van der Linden in een vloek en een zucht uitgelezen.
Met een mengeling van bewondering en lichte afgunst om wat hij als interviewer bij mensen loskrijgt. Met een zucht soms omdat het ook wel de Frénk van der Linden-show is. Hij zal zelf als eerste toegeven dat ijdelheid een rol speelt.
Als oud-journalist en schrijver geef ik dat trouwens ook voor mezelf grif toe.
Lang was ik journalist en nog steeds ben ik geïnteresseerd in de werking van media, hun reikwijdte en beperkingen, en de ethische dilemma's.
Dat alleen al maakt dit boek interessant studiemateriaal. Wat is een scoop je waard? Een mensenleven? Frénk van der Linden heeft die afweging ooit gemaakt.
In dit boek geeft hij een inkijk in zijn werkwijze en zijn afwegingen. Hij maakt duidelijk dat een interview minstens zoveel zegt over de interviewer.
Hij spaart zichzelf niet en durft kritisch terug te kijken. Dat maakt dit boek sympathiek.
Aardig om te zien hoe hij in zijn loopbaan van nu al 40 jaar heeft ervaren dat confronterend vragenstellen je niet altijd ver brengt. Werkelijke belangstelling, humor en een goede voorbereiding helpen beter. Verrassend om te lezen dat hij zich goed voorbereidt terwijl hij tijdens het gesprek soms de indruk wekt de vragen uit zijn losse pols te schudden of dat hij ze er vanuit het niets uitflapt.

In al die jaren lukte het Frénk van der Linden bijna iedereen te interviewen die hij vroeg. Zijn interviews zijn spraakmakend, geruchtmakend soms.

Je moet wel enigszins lef hebben als je je laat ondervragen door Van der Linden.

Schrijversharten, het collectief dat ik sinds 2015 vorm met Martijn Adelmund en Laurens van der Zee, wilde een stevige publieke start met vragen waar we verder mee konden en moesten. We waren blij dat hij ons op 18 april 2015 uitgebreid interviewde tijdens het SchrijvershartenCafé in Wageningen.
De eerste vraag voor ons drieën: Wanneer zat je voor je gevoel in je leven het dichtst tegen de waanzin aan? 
Denk de onderzoekende, priemende ogen er even bij. Echt zo'n geruststellende vraag om de geïnterviewde op het gemak te stellen. Niet dus. Op dat moment kun je besluiten om je er met een algemeenheid vanaf te maken. Als je daarmee wegkomt.

Maar we wilden ook een oprecht gesprek en een begin tot zelfonderzoek. Dus lieten we ons willens en wetens in de kaart kijken.

Je moet wel enigszins lef hebben als je Frénk van der Linden wil interviewen. Lara de Brito, wethouder in Wageningen en journalist, doet dat op 10 januari 2018 in de bblthk. Dan treden Frénk van der Linden en zijn partner Mylou Frencken samen op.



Tot en met 7 januari 2018 is in museum De Fundatie in Zwolle nog de tentoonstelling rondom Onder Hollandse helden te zien. Portretten door kunstenaars van de mensen die Van der Linden de afgelopen decennia portretteerde. Ook zijn er interviewfragmenten te zien en te beluisteren.





Naschrift: Ik vind de omslag van het boek, verschenen bij Uitg. Luitingh-Sijthoff, briljant. Met de tulpen die refereren aan de Hollandse helden en aan de Bollenstreek waar Frénk van der Linden vandaan komt. Ook zie ik er het motief in van de kleurige en fleurige overhemden waarvan Van der Linden lang het alleenvertoningsrecht leek te hebben.


Schrijversharten - interview Frénk van der Linden

Tentoonstelling De Fundatie Zwolle Frénk van der Linden 

Frénk en Frencken in de bblthk Wageningen 
 

Stel je voor - schrijfworkshop dementie

Stel je voor dat je dementie hebt. Ik kan het me nauwelijks voorstellen. En toch was dat de opdracht die ik vorige week gaf aan leerlingen van scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen.
In twee schrijfworkshops gaf ik ze opdrachten die een beroep deden op hun verbeelding en inlevingsvermogen. Als schrijver maak ik daar natuurlijk ook gebruik van, maar voor jongeren lijkt me deze opdracht nog een graadje lastiger.

De leerlingen deden de workshop voor hun maatschappelijke stage. Eerder die ochtend hadden ze al een film met nagesprek gehad over dementie met Doortje Kuis van het Odensehuis in Wageningen. Dat vormde samen het programma Dementaal dat de bblthk had georganiseerd.
Foto: Machteld Speets
In de getoonde documentaire Slijtage aan benul filmde de 18-jarige Libbe van Dijk zijn oma met dementie. Een eerbetoon aan haar en een toonbeeld van geduld en respect bij de kleinzoon.

Ik had geprobeerd om aanschouwelijke opdrachten te bedenken. Hoe reageer je op een cadeau waarvan je geen idee hebt waar het voor dient? Wat zeg je tegen iemand die doet of die jou goed kent? Hoe ontcijfer je een tekst waarin slechts enkele woorden vertrouwd aandoen?

Zouden ze ook nog positieve kanten kunnen bedenken aan een verregaande staat van verwardheid? Een van de leerlingen was me voor: hij had het boek De laatkomer van Dimitri Verhulst ook gelezen en legde meteen de associatie met mijn vraag. Een man simuleert dementie om onder het juk van zijn tirannieke vrouw uit te komen.
Het was goed te zien dat de leerlingen anderhalf uur lang met open blik aan de slag gingen met de soms merkwaardige opdrachten. Uiteindelijk kregen ze de opdracht een brief te schrijven aan iemand met dementie die ze kenden of die ze zich voorstelden.

Ik was aangenaam verrast en ontroerd door de brieven vol compassie en geduld. Als deze jongens en meisjes ooit onverhoopt in hun omgeving te maken krijgen met mensen met dementie, dan mogen die zich gelukkig prijzen met zo'n benadering.

Enkele fragmenten:

Heyy oma, misschien heb je nog geen beeld in je gedachten als ik zeg dat ik je kleindochter ben. Maar dat is niet erg. Want ik weet dat het moeilijk is om dingen te onthouden. Niet alleen mensen met dementie hebben er last van.

Hallo oma. Heb je nog wat leuks gedaan deze week? Ik ben gisteren naar de dierentuin geweest. Lijkt het je leuk om een keer samen te gaan?

Vergeet u niet om goed te eten en te drinken. Tot gauw lieve oma.

Ik ben uw kleinzoon en ik wil graag weten hoe het gaat. Mijn vader en moeder willen niets vertellen. Ze zeggen alleen dat de dementie steeds erger wordt en dat je daardoor niet meer wist waar de trap was en dat je zo naar beneden viel.
Ik zou het fijn vinden om een keer langs te komen.
P.S. Laat je verzorger dit ook lezen, dan weet ik of ik volgende week kan komen.

Waarschijnlijk weet u niet meer hoe ik eruit zie maar dat geeft niet. Ik weet namelijk dat dat komt door dementie en niet door u. Ik ben dus uw kleinzoon, ik ben 13 jaar en de zoon van uw dochter.

Hoi opa, ik wil je even wat zeggen. Ook al heb je dementie, je bent en blijft wie je bent.
Je moet wel echt blijven leven, leven in de zin van doen wat je wilt en kunt. Het leven is namelijk zo voorbij.

maandag 18 december 2017

Groep 5-6 en boek Ireneschool

De leerlingen van groep 5-6 van de Ireneschool in Wageningen hebben in oktober en november meegewerkt aan een boek over hun school.
Volgend schooljaar verhuist de school naar een nieuw gebouw en krijgt ze ook een andere naam.
Samen met deze leerlingen heb ik hun ervaringen op school opgeschreven. In het boek, dat in juni 2018 verschijnt, komen ook bijdragen van andere klassen en verhalen van bijvoorbeeld oud-leerlingen sinds de school in 1954 begon.

In mijn zes lessen kwamen veel verschillende onderwerpen aan de orde. Fijne herinneringen, droevige dingen, favoriete vakken, meesters en juffen, feesten, regels op school. De leerlingen bedachten briefjes aan kleuters en schreven over hoe het vroeger geweest moest zijn op school: een school zonder digibord, PAD-les en weektaken bijvoorbeeld. (Proberen Anders te Denken. PAD-les, zo leerden ze mij, is een methode om emoties in de klas te bespreken).
Ze maakten een woordster en elfjes en tekenden bij hun verhaaltjes.
 
Lezen en schrijven is niet voor ieder kind leuk of vanzelfsprekend. Dat daagde mij uit om afwisseling in het programma te brengen, aan te sluiten bij het vertrouwde, maar ze ook nieuwe dingen te laten ontdekken. Allemaal deden ze hun best om bij te dragen aan het speciale boek.
Een mooi project om aan mee te werken!

Mijn lessen vonden plaats in het kader van Kunstmenu Wageningen waarbij alle scholen voor hun leerlingen kunnen kiezen uit een uitgebreid aanbod creatieve en kunstzinnige activiteiten.

Website Ireneschool Wageningen 

Kunstmenu Wageningen 

Kinderboekenfestival Aruba

Het Kinderboekenfestival op Aruba - Festival di Buki pa Mucha - bestaat 25 jaar. Bij dat jubileum is onlangs een speciaal boek verschenen dat ik blij verrast in mijn brievenbus vond.
In 2002 maakte ik deel uit van de schrijverstournee en was ik twee weken op Aruba. Hard werken: in 8 dagen bezocht ik 17 scholen, 4 klassen per ochtend, lees ik terug op het schema in mijn plakboek. 's Middags was het dan ook vaak plof, op het strand.

Wat was het heerlijk! De welkomstliedjes, de voordrachten, de aandoenlijke vragen, de lieve briefjes, de glundergezichten. Met een grote glimlach blader ik door mijn plakboek.
We waren er met schrijvers en illustratoren. Uit Nederland: Jet Boeke, Toon Tellegen, Anton van der Kolk en Peter Vervloed. Van Aruba Jacques Thönissen en Desiree Correa en van Curaçao Jacky Bernabela, Ariadne Faries, Tio Ali en Franklin Wilson.

Ik leerde, jongleerde (dat kon ik toen nog), improviseerde en genoot. Vooral dat.
Veel schrijvers en illustratoren zijn me sinds 1993 voorafgegaan en na 2002 gevolgd. Ik neem aan dat zij ook met een glimlach door het herinneringsboek hebben gebladerd.

Een prachtcadeau van Biblioteca Nacional Aruba, uitgegeven door Levendig Uitgever.