Oud worden in Wageningen

Oud worden in Wageningen - zo luidt de titel van mijn column in het zojuist verschenen maartnummer van Oud Wageningen. De historische vereniging van Wageningen bestaat 50 jaar en in dit jubileumjaar mag ik columnist zijn.
Ook in de volgende drie kwartaalnummers komt een column van mij. In 2016 leverde ik als gastcolumnist al een keer een bijdrage.

Voor mijn eerste column van dit jubileumjaar stond ik stil bij mijn eigen jubileum: dit jaar woon ik 30 jaar in Wageningen, de woonplaats waar ik het langste heb gewoond. Geboren en getogen in Weert dat voor altijd mijn thuisthuis blijft. Daarna heb ik tijdens studie en werk 22 jaar met veel plezier in Tilburg gewoond. In 1993 verhuisde ik naar Wageningen waar ik inmiddels op mijn vierde adres woon.

Al heel snel voelde ik me thuis in deze kleine eigenzinnige stad met een open en internationale blik. Zoals het er nu uitziet, wil ik hier oud worden (en ik wil graag 98 worden, roep ik soms stoer).
In mijn column beschrijf ik hoe ik Wageningen aantrof toen ik er kwam wonen, de veranderingen daarna, vanzelfsprekend.
En wat er nog beter kan, zoals de wat kille, stenige omgeving bij het busstation, toch de plek waar mensen van buiten hun eerste indruk krijgen. Die komt niet overeen met de hartverwarmende gastvrijheid die de inwoners in het algemeen ten toon spreiden en de weldadig groene omgeving.

In dit maartnummer onder meer een artikel over het ontstaan van Oud Wageningen. Maar ook een familieverhaal over de bom op het Rode Dorp, deze maand 80 jaar geleden waarbij 28 mensen omkwamen.

Website van Oud Wageningen
 

Vriendschap in gedichten - Poëzieweek

Vandaag, 26 januari, is het Gedichtendag en traditiegetrouw begint dan ook de Poëzieweek in Nederland en België. Tot en met 1 februari krijgt het gedicht extra aandacht op allerlei voor de hand liggende en verrassende plekken in de samenleving. Dit jaar is het thema: Vriendschap.

Een geweldig thema waarover ik veel heb geschreven, zeker in mijn jeugdboeken. Maar toen ik op zoek ging naar gedichten over vriendschap viel de oogst me nogal tegen. Terwijl ik in mijn leven zoveel mooie en bijzondere vriendschappen had en gelukkig nog steeds heb. Mijn oudste vriendschap is bijna 60 jaar oud. Toch zeker een gedicht waard, maar het kwam er nooit van en het lijkt me ook moeilijk om zo'n waardevolle vriendschap door al die jaren heen in woorden te vatten. Wie weet ooit. En tot die tijd koester ik het vooral.

Op deze Gedichtendag verspreid ik via twitter enkele van mijn gedichten over vriendschap. Over de fijne kanten ervan en over waar het soms schuurt of waar vriendschap voorbijging.

Bij alle soorten vriendschap die er zijn, sta ik hier even stil bij een van mijn schrijversvriendschappen: het collectief Schrijversharten. Al bijna acht jaar werk ik samen met Laurens van der Zee en Martijn Adelmund. Door ons werk heen hebben we elkaar ook persoonlijk beter leren kennen. Ik voel vertrouwdheid, lef en veiligheid als we samen plannen bedenken en uitvoeren.

In Wageningen is deze Poëzieweek weer de mooie activiteit Lijntje Poëzie. Wie wil, kan zich aanmelden om gebeld te worden door een dichter. Een hele poule staat klaar om aan de telefoon gedichten voor te lezen, een hoogstpersoonlijk optreden dus. Op 1 februari eindigt Lijntje Poëzie met de Nacht van de Poëzie. 
Informatie en aanmelden: https://www.thuiswageningen.nl/lijntje-poezie/ 

Liedjes zijn voor mij ook gedichten en ik kies er twee uit die mij telkens weer raken:

Old friends - Simon and Garfunkel

Voir un ami pleurer - Jacques Brel

Veel gedichtenplezier op deze Gedichtendag en in de Poëzieweek!
Doe eens gek en lees een gedicht. Of twee. Voor jezelf of voor een ander. Bij het opstaan, voor het eten, aan het begin van een vergadering, voor het slapen gaan. Over vriendschap en over al die onderwerpen waarover zoveel goede gedichten zijn geschreven.

Website Poëzieweek met activiteitenkalender

Bij mij thuis - kinderboekenweek 2023

Bij mij thuis, dat is het thema van de Kinderboekenweek 2023 (4-15 oktober). Toen ik de aankondiging zag, wist ik meteen dat het aansluit bij veel van mijn boeken.

Een vluchtige inventarisatie van mijn boekenkast:

* Veerle die alleen met haar opa woont. Haar ouders leven niet meer (Deze schelp verdient een kistje)
* Timo die zijn biologische vader mist (Papa zonder grenzen)
* Roos van wie de moeder een alcoholprobleem heeft (Zat)
* Britt ontdekt dat haar vader vreemdgaat (Vreemdgaan)
* Iris en Casper verhuizen uit hun gezellige buurtje naar een villawijk als hun ouders een enorme prijs hebben gewonnen (De superhoofdprijs)

* Koen die na de scheiding van zijn ouders tussen twee huizen pendelt (Koffer-Koen)
* Chantal en Ange kennen elkaar niet, maar komen in hetzelfde pleeggezin terecht (Niemandsdochters)
* Het huis voelt leeg voor Esther als haar oudere zus Judith verongelukt (Liedje van verdriet)
* Wanneer de vader van Jim naar de gevangenis moet, verandert in een klap alles voor hem en zijn familie (Vast).

In veel van mijn kinderboeken komt thuis of een gezin voor. Het zijn niet altijd positieve omstandigheden,maar mijn hoofdpersonages komen er uiteindelijk wel sterker uit.

De CPNB die het thema uitkiest, noemt op haar website voorbeelden met een positieve draai: bij mij thuis zijn alle deuren breed genoeg voor de rolstoel van mijn broertje.

Je zou het thema kunnen opvatten als een soort duizenddingendoekje. Je kunt er zoveel mee, maar laten we ons niet alleen richten op het gezellige, het feestelijke en het veilige achter de voordeur. Het zou jammer zijn als we er de lastige onderwerpen mee wegpoetsen. 
De CPNB schrijft terecht: Bij iedereen is het thuis anders. We kunnen zo veel van elkaar leren, lees mee!

Boeken kunnen voordeuren openen. Laten we als schrijvers en leesbevorderaars kinderen nieuwsgierig maken naar elkaars thuis. Als kinderen met elkaar praten over hun thuis, verandert hun kijk misschien en begrijpen ze elkaar hopelijk beter.

Het thema leent zich ook goed voor het ontdekken wat thuis voor jou betekent. Dat leer je door bij anderen thuis te kijken, maar ook als je weggaat. Op vakantie bijvoorbeeld.
Een van mijn laatste boeken is Op reis met heimwee. Daarin verken ik allerlei aspecten van heimwee en daarmee ook van thuis. Verhalen, gedichten, feiten en tips.

Een van die gedichten gaat over thuis:

flodderen

waar ik in een pyjama met een gat
vaal door het vele wassen
maar wel mijn favoriet
in kinderachtige maar warme
knuffelsloffen op de bank
onder een dekentje wegkruip
met hete chocolademelk
uit een mok met barst
maar wel mijn mooiste

thuis
waar de klok tikt
en flodderen mag. 

Op mijn website meer informatie over mijn boeken.

25 jaar schrijfdocent

Dit jaar ben ik 25 jaar schrijfdocent. Toen ik in 1998 met mondelinge schrijfcursussen begon aan mijn huiskamertafel in Wageningen, kon ik niet vermoeden dat ik dat werk zo lang zo leuk zou vinden. Vele honderden kinderen, jongeren en volwassenen deden al ooit een mondelinge cursus of workshop bij mij.

In 2000 begon ik mijn eigen cursusinstituut voor schriftelijke cursussen en pas vorige maand ben ik daarmee gestopt *).
Meer dan 450 cursisten uit binnen- en buitenland volgden een of meer van mijn acht cursussen: Creatief schrijven 1 en 2, Kinderverhalen 1 en 2, Columns en weblogs, Reisverhalen, Schrijven met losse handen, Schrijven met een stok achter de deur.
Cursisten kregen lesmateriaal met theorie en oefeningen, maar ze konden ook huiswerkopdrachten aan me voorleggen.
In het begin werd ik ooit 'internetpionier' - schromelijk overdreven, toch grappig - genoemd omdat deelnemers hun werk via mail konden insturen. 

In 2000 vergeleek Schrijven Magazine aanbieders van schriftelijke cursussen. En daar stond ik dan tussen de grote LOI en NTI, waarbij alles nog per post moest. Een verademing, zo bestempelde het blad mijn internetcursussen.

Schrijven Magazine aug 2000

In de beginjaren stuurden deelnemers hun huiswerk toch vaak liever per post. Maar voor mensen in het buitenland was digitaal zeker een uitkomst. Mijn cursisten woonden bijvoorbeeld in België, Frankrijk, het verre Oosten, Afrika en een was zelfs op wereldreis met zijn gezin.
Onder mijn oud-cursisten zijn er tientallen die boeken hebben gepubliceerd en nog steeds publiceren. Zo ver zouden zij vast ook zijn gekomen zónder mijn cursus, maar wellicht heb ik er toch een kleine bijdrage aan geleverd. Niet iedereen had overigens die ambitie en je mag natuurlijk ook gewoon schrijven voor je plezier.

Als zelfstandige en schrijfdocent doe ik uiteraard aan promotie voor mijn cursuswinkel. Ik heb een grote hoeveelheid flyers en persberichten geproduceerd, op schrijfmarkten gestaan, artikelen geschreven, meermalen als schrijfdokter advies gegeven, schrijfwedstrijden georganiseerd en gejureerd. Ooit had ik een week een stand op de 50Plus Beurs waar ik ook schrijfworkshops gaf.

Mijn uiteenlopende mondelinge schrijfcursussen en workshops vinden al lang niet meer plaats aan mijn huiskamertafel.

Schrijfprojecten op scholen en in bibliotheken. Op locatie zoals een schrijfwandeling in de stad of in natuurgebied de Blauwe Kamer. Voor volksuniversiteiten, zoals deze week nog in Wageningen de workshop Inspiratie bij het schrijven.
In de Odensehuizen in Wageningen en Doorwerth geef ik al enkele jaren workshops creatief met taal aan mensen met beginnende dementie. 

Soms nodigen verenigingen elders in het land me uit en afgelopen zomer begeleidde ik een cursusweek levensverhaal in Portugal.
Ik wil mensen laten zien hoe fijn schrijven is en ze laten kijken voorbij het vanzelfsprekende. En ik vind het heerlijk om telkens een speciaal programma te bedenken.

Tijdens die 25 jaar heb ik onnoemelijk veel geleerd. Ik durf wel te zeggen dat ik er zelf ook beter door ben gaan schrijven. Als schrijfdocent wil ik duidelijk verwoorden waar en waarom iets anders of beter kan. Dat maakt me bewuster van hoe ik zelf schrijf.

Ik ben alle cursisten dankbaar voor hun vertrouwen. Ik weet zelf al te goed hoe kwetsbaar het kan voelen om iets van jezelf te laten lezen.

Meer informatie over mijn mondelinge cursussen en workshops

*) Mijn schriftelijke cursus Creatief schrijven voor Etadoro is nog wel beschikbaar.

Bang voor de schrijfrobot? Totaal niet!

Of ik als schrijver bang ben voor de schrijfrobot? Totaal niet!
De laatste tijd worden schrijfrobots zoals ChatGPT gepresenteerd als een kans, maar ook als een bedreiging. 
Een kans, zeker voor saaie zakelijke teksten die vaak een soort invuloefening zijn. De mensen die daar hun dagen mee moeten vullen, kunnen zinniger werk doen.
Maar docenten bijvoorbeeld zien het als een bedreiging, want zo op het oog produceert een schrijfbot acceptabele uittreksels en samenvattingen. In mijn werk als bedrijfstrainer zakelijke teksten demonstreerde ik soms een app die heel behoorlijke samenvattingen kon maken. Knappe techniek.
Misschien is er in het onderwijs wel een andere wijze van toetsen nodig. En laten we wel wezen: in uittreksels was al lang een levendige handel.
Een meer persoonlijke en daardoor ook boeiender toetsing is nodig. Arbeidsintensiever waarschijnlijk, maar het onderwijs kan er inspirerender en effectiever door worden.

De schrijfbots zullen steeds beter worden, want kunstmatige intelligentie is onverzadigbaar bij het opnemen van nieuwe kennis.
Kennis ja. Maar gevoel, intuïtie, verbindingen maken die niet voor de hand liggen, de menselijke geest en de creativiteit van de schrijver is zoveel ruimer.
Natuurlijk, er zullen vast uitgeverijen en schrijvers in de toekomst de makkelijkste weg nemen, invuloefeningen vermarkten tot boeken. Maar ik ga ervan uit dat in de boekensector vooral liefhebbers werken. Anders hadden we trouwens wel een ander beroep gekozen. 

Mijn manier van werken is omslachtig. Vele versies gaan door mijn pen en laptop. Maar in elke versie zit mijn verstand en gevoel, het wordt nooit een automatisme. Gelukkig niet, ik haat routine.
Als ik schrijf, word ik regelmatig verrast. Waar komt die inval nou vandaan? Het zat misschien wel ergens opgeslagen in het register in mijn hoofd, maar waarom duikt het dan nu ineens op? En ook zijn er de invloeden van buitenaf, op dat moment. Een geluid, een geur, een smaak.
Een schrijfbot heeft geen zintuigen en daarvan maak ik als schrijver juist dankbaar gebruik.

Ik ben niet bang voor ChatGPT en nog geavanceerdere schrijfbots die er ongetwijfeld aankomen. Het zelf maken van een gedicht of het schrijven van een boek krijgt er nog meer waarde door. Gelukkig is er in deze tijd van liefdeloze confectie en wegwerpcultuur steeds meer waardering voor vakmanschap en het ambachtelijke.

Laat ik op deze druilerige dag eens dagdromen. Dit voorzie ik: ons werk als schrijvers krijgt ooit echtheidscertificaten, met de daarbij horende waarde.
Een soort NFT's (non-fungible tokens, bewijs van echtheid van een digitale  primeur).
Maar de hemel verhoede dat de financiële cowboys een handeltje gaan maken van onze echte boeken.

Ik schrijf in alle rust verder. Maak je die boeken echt zelf?
Jazeker, eigenhandig en met hart en ziel.

Dikke boeken

Ik hou niet zo van dikke boeken, vooral als ze te dik zijn. En dat vind ik nogal eens. Dat geldt voor dunnere boeken trouwens ook.
Bij veel boeken kan er volgens mij vaak een kwart uit. Daar wordt een boek alleen maar sterker van.
Schrijvers lijken soms zo dol te zijn op al hun darlings, dat ze niet eens over killen willen nadenken. Details kunnen heel goed werken. Maar als een schrijver zich verliest in nodeloze details is hij mij snel kwijt.

Al meer dan 30 jaar schrijf ik boeken en bij mijn schrijven heb ik me juist leren concentreren op details. Zintuiglijke details: wat laat je de personages en daarmee ook de lezer zien, horen, ruiken, voelen en proeven. Dan krijgen de personages en hun omgeving meer vorm, ten dienste van het verhaal, de toon en de sfeer.
In de vele revisies zet ik daar dan weer vraagtekens bij. Voegt het echt iets toe of is het uiteindelijk slechts vulling? In dat geval: streep erdoor.
Ik heb veel geleerd van het schrijven voor kinderen die moeite hebben met lezen. Het is de kunst om dan de kern, maar ook emotie en sfeer toch over te brengen. Ook gedichten schrijven is leerzaam: daar telt elk woord, en elk stukje wit minstens zozeer.

Toen ik ooit een manuscript opstuurde naar een uitgever, weigerde die ernaar te kijken, louter omdat het te weinig woorden telde. Ik was stomverbaasd over die minimumeis. Op basis van argumenten ben ik altijd bereid kritisch naar mijn eigen werk te kijken en te reviseren. Maar ik ga er niet zomaar 20.000 woorden bijschrijven, alleen om bij een uitgeverij binnen te komen.

Dat klinkt allemaal stoer en overtuigd. Maar van sommige dikke boeken houd ik enorm. Alle 7 kloeke delen van Het Bureau van Voskuil las ik in een mum van tijd. En de dikke pillen van Op zoek naar de Verloren tijd door Marcel Proust, ik geniet intens van de eindeloze beschrijvingen van robes, uiterlijkheden, zeegezichten, overpeinzingen, beuzelarijen. Jammer dat hij te vroeg dood ging – precies 100 jaar geleden - om meer dan die 7 delen te schrijven.

Wie weet schrijf ik zelf ook nog wel eens een superdik boek. Maar laat het dan wel krachtig zijn!

Dit blog publiceerde ik op 5 december 2022 op Hebban.nl

Marcel Proust nog altijd levend

Honderd jaar geleden overleed Marcel Proust, op 18 november 2022, 51 jaar oud. Maar voor mij en andere literatuurliefhebbers leeft hij nog steeds. Ver voor mijn pensioen in 2010 begon ik zijn boeken te lezen, hoewel ik dat had gepland voor na mijn pensioen, want meer tijd. Hahaha, weet ik nu.
Tijdens en na mijn studie Frans had ik me verre gehouden van zijn werk. Te langdradig, hopeloos ouderwets, dacht ik. Maar zijn observaties van mensen en hun relatie is nog altijd actueel. En die langdradigheid en breedsprakigheid, ik geniet ervan en kom in een staat van meditatief lezen.
Proust is geen allemansvriend, noem hem gerust elitair. Maar als je 100 jaar na je dood nog gelezen wordt, dan ben je een groot schrijver.

Eerder al schreef ik blogs over mijn leeservaringen met Proust, zoals Met Proust in de hangmat en Met Proust op de sofa Ik heb mijn boeken van en over Proust maar eens uitgestald op mijn sofa. En ik krijg meteen zin om weer verder te lezen in zijn oeuvre 'Op zoek naar de verloren tijd'. Zeven boeken telt het.
Ik heb de eerste drie kloeke delen van die cyclus gelezen. Maar zijn honderdste sterfdag is een mooie aanleiding om verder te lezen, Sodom en Gomorra is het vierde deel. En wie weet ga ik tijdens de kerstrust in een moeite door met deel vijf, De gevangene. Hoewel ik ze ook niet achter elkaar wil lezen, want dan heb ik al zijn werk te snel uit.

In 2015 deed ik in mijn blog Op zoek naar Marcel Proust een oproep aan uitgeverij De Bezige Bij. Na een prachtige heruitgave in 2009 van deel 1 Een liefde van Swann kwam er geen vervolg meer. En dat terwijl de steengoede vertaalster Thérèse Cornips de vertaling van de andere zes boeken al klaar had.
Mooi dat de Bezige Bij in 2018 de volledige cyclus opnieuw uitgaf, betaalbaar én in de vertaling van Cornips.

Ik zie dat de uitgeverij voor december 2022 Terug naar de verloren tijd van Proust aankondigt in een uitgave van 175 euro. Als paperback, staat op de site. Niet in een band, neem ik aan, want het gaat om duizenden bladzijden. Voor die prijs verwacht je minstens goud op snee en met 10 leeslinten. Wellicht is het een heel andere uitgave, voor de ware liefhebber in elk geval.
Betaalbaar, nou nee, maar wel een bewijs dat het werk van Proust nog altijd leeft.