maandag 10 april 2023

Huub Oosterhuis

Huub Oosterhuis is gisteren, op eerste paasdag, overleden. Al zo'n vijftig jaar draag ik zijn werk van gedichten, liederen en teksten met me mee. In Tilburg was ik actief in de studentenkerk Maranatha en in die periode ontdekte ik pas goed het werk van Oosterhuis.
Maar ook sindsdien pak ik van tijd tot tijd een van zijn boeken uit mijn kast. Ik heb er uit geput voor bijdragen aan kerkdiensten en overdenkingen. Ook voor onze trouwdienst kozen we veel teksten van Oosterhuis.
Maar ik las en lees ze ook voor mezelf, ter overdenking en herkenning, tot troost en bemoediging.
In mijn studententijd begon ik mijn eerste gedichten te schrijven en ik weet bijna zeker dat er invloeden van Oosterhuis in mijn poëziewerk zijn geslopen.

Ik schrijf momenteel aan een (auto)biografisch boek over geloofsbeleving van mij en mijn familie. Daarvoor maakte ik de volgende aantekeningen over Huub Oosterhuis.

Van Huub Oosterhuis heb ik maar liefst 9 boeken.
Zien, soms even (1972) en Hoe ver is de nacht (1974) heb ik stukgelezen en volgeklad met instemming en met kritiek. Ze hebben waterschade opgelopen en in eentje zit zelfs een gedroogd grassprietje, misschien van de Pax Christi voettocht. Ze waren vooral belangrijk in de tijd van Maranatha en de eerste jaren daarna.
Zien, soms even nam ik vaak ter hand om er iets in te lezen, op zoek naar wat me op dat moment aansprak. Beschouwingen over Jezus en zijn voorbeeld voor ons.
Als ik maar één boek van Oosterhuis mocht bewaren, zou dat zonder twijfel Zien, soms even zijn. Het heeft me bij geloven teruggebracht, een persoonlijk geloof. Ook nu nog zou ik het met instemming rationeel en met gevoel, soms zelfs ontroering – al was het maar vanwege de herinneringen – herlezen. Een schrijver die tastend zijn geloof onderzocht en God zocht, ook in het dagelijkse.

‘Waar blijft u met uw wonderen’ zong ik soms wanhopig als de puinhoop in de wereld me pijn deed. ‘Van twee woorden wil ik eten’, ook zo’n lied dat me tot in mijn vezels raakte. Alleen was er één regel die ik toen stelselmatig oversloeg, zoals ik in de moederkerk de regel ‘Ik geloof in de heilige katholieke kerk’ niet meer over mijn lippen kreeg.
De regel bij Oosterhuis was: God weet komen de Chinezen.
Wat een onzin. Na het Russische gevaar dat ons tijdens de Koude Oorlog belaagde en waarna de wapenwedloop werd opgedreven, moesten we nu het gele gevaar vrezen? We moesten juist af van het vijanddenken.
Die regel blijkt hij later toch te hebben vervangen, zo lees ik op internet.

Huub Oosterhuis heeft veel betekend voor mij en mijn geloven. Als ik deze ochtend in mijn twittertijdlijn (oké, mijn bubbel) kijk, zie ik dat hij veel mensen aansprak, gelovig of niet.
Bijzonder pijnlijk dat zijn liederen uit de meeste katholieke kerken verbannen zijn. Laatst bekeek ik in de kerk nog een liturgiebundel. Veel teksten nu die in mijn jeugd al ouderwets waren, in een taal die veraf staat van of onbegrijpelijk is in deze tijd. Een taal van zeker weten en dogma's.
Het was juist de kracht van Huub Oosterhuis dat hij vragen stelde, het ook niet zeker wist. Op die manier voelde ik dat twijfelen mocht. Zijn verhaal ging, ondanks alles, over hoop en vertrouwen. Voor mij is dat waar geloven over gaat.

donderdag 6 april 2023

Een goede uitgever

 foto website De Eenhoorn 
Wat is voor mij een goede uitgever? Iemand die mijn boeken uitgeeft, is het voor de hand liggende antwoord. Maar het gaat om meer. Iemand die mijn boek met liefde en aandacht uitgeeft, maar ook iemand die het beste haalt uit mij als schrijver. Vorige week was ik in Gent bij de afscheidsbijeenkomst van Marita Vermeulen, uitgever bij De Eenhoorn. Ze gaat met pensioen en ik zal haar missen, want zij is zo'n uitgever.

Ruim dertig jaar geleden bij het begin van mijn loopbaan als schrijver trof ik tot mijn geluk meteen goede uitgevers bij uitgeverij Elzenga, destijds een fonds van Zwijsen: Richard van de Waarsenburg en Robert Francissen. Een soepele introductie in boekenland (schrijf je in bij stichting Lira voor de leenvergoeding was een van hun tips), gedegen redactie en begeleiding, stimuleren tot nog beter.
Toen ik een keer de eerste hoofdstukken van een nieuw jeugdboek instuurde, zei Richard: 'Het is wel goed, maar jij kunt beter.' Slechts één minuut was ik teleurgesteld. Ik heb het hele idee aan de kant geschoven en een totaal ander boek geschreven, dat meteen goed viel.
Ooit verzuchtte ik tegen hem: 'Ik wil weer iets heel anders schrijven, maar ik weet niet wat.' 'Ik denk dat jij goed een thriller kunt schrijven,' opperde hij. Nooit bij stilgestaan, ik las zulke boeken zelf niet eens (te eng). Ook daar begeleidde hij mij bij en wat een fijn genre, zo ontdekte ik.

De uitgeverswereld is danig veranderd in de afgelopen decennia en vaak is er geen ruimte meer voor zo'n persoonlijke begeleiding. Commerciële haalbaarheid is soms het belangrijkste selectiecriterium.
En dan is er ook nog mijn behoefte aan uitproberen, werken in meer genres, voor verschillende leeftijden en doelgroepen. Het is misschien niet handig, maar het hoort bij mij.
Later zei een uitgever ooit: 'Wij vinden je marketing-technisch moeilijk te plaatsen.' Leuk, dacht ik, maar het was niet bedoeld als compliment maar als complicatie.

Bij De Eenhoorn kan ik die behoefte wel volledig uitleven. Uitgever Marita Vermeulen heeft dat alleen maar gestimuleerd. Ze dacht mee met mijn soms nog vage ideeën. Ooit zei ze: 'Ik zie de vorm nog niet voor dit boek.' Maar ze bleef erover nadenken.
Van haar leerde ik echt hoe woord, beeld en vormgeving verweven zijn en elkaar versterken.
Inmiddels verschenen vijf boeken van mij bij De Eenhoorn. In 2008 kwam er mijn eerste boek 'Papa zonder grenzen' uit en vervolgens het prentenboek 'Logeerbeer', nooit gedacht dat ik ook een prentenboek zou schrijven. Uitgerekend dit boek bracht het tot een vertaling in het Chinees. Boeken van De Eenhoorn worden wereldwijd vertaald. En gewaardeerd.

De zorgvuldige en eigenzinnige vormgeving is voor mij een van de redenen om  mijn boeken juist bij De Eenhoorn onder te brengen. Het is niet verwonderlijk dat deze kleine zelfstandige uitgeverij het al meer dan 25 jaar weet te redden - en veel meer dan dat - in de woelige uitgeverswereld waar schaalvergroting en verdwijnende fondsen aan de orde van de dag zijn.

Marita Vermeulen heeft in de 18 jaar dat ze voor De Eenhoorn werkte bijna 1000 boeken uitgebracht. De uitgeverij heeft al heel lang als motto dat zij buiten de lijntjes kleurt en Marita draagt dat uit in wie ze is.

Op haar afscheidsreceptie waren naast haar collega's (hartverwarmend te zien hoe hecht en gedreven het team is!) schrijvers en illustratoren die ook een bijdrage leverden aan een speciale tentoonstelling voor Marita. Een terecht eerbetoon aan een goede uitgever.
Wij als makers hebben veel aan haar te danken. En de lezers van al die mooie boeken natuurlijk ook. 

Website uitgeverij De Eenhoorn