Voskuil

Toen in februari de nieuwe Voskuil uitkwam - 'Ik ben ik niet' - heb ik die meteen gekocht. Ik was en ben een adept van 'Het bureau', zeven lijvige delen over een kantoorleven waarin nauwelijks iets gebeurt. Ik las ze telkens in één adem uit. Ook zijn debuut 'Bij nader inzien' en de latere boeken las ik, al was het maar omdat het hoofdpersonage Maarten en zijn vrouw Nicolien me intrigeerden. Wat zochten ze bij elkaar en wat bond hen? In feite gingen de boeken niet alleen over het werk op het Meertens-instituut, maar ook over J.J. Voskuil zelf en zijn vrouw Lousje. Na zijn overlijden in 2008 verschenen nog enkele boeken.
Dit nieuwste boek bestaat uit een eigenaardige combinatie van boekbesprekingen en essays uit de jaren '50 en 'Het mislukte leven', een weerslag van interviews en ontmoetingen van Detlev van Heest met de weduwe Voskuil.
De Voskuil-teksten zijn ook nu nog steeds scherp, maar hij bespreekt boeken en schrijvers die ik nauwelijks las, laat staan dat ik hun polemieken kende. Het kostte me moeite er doorheen te komen.
Maar het eerste deel van het boek compenseert die taaie lectuur ruimschoots.
Detlev van Heest werkt aan een biografie van Voskuil en dankzij zijn vriendschap met de weduwe krijgt hij ook toegang tot haar terugblikken. Hij tekent op wat ze in wandelingen en andere ontmoetingen bespreken.
Blijkbaar heeft Voskuil per testament bepaald dat zijn dagboeken pas lang na haar dood toegankelijk worden. Ik kijk er nu al naar uit en ben benieuwd hoe Voskuils blik is op zijn leven, huwelijk en werk, al denk ik daarvan als lezer al een idee te hebben.
De uitgeverij riep vanaf het buikbandje dat de lezer verrassende onthullingen te wachten stonden. Zoals dat Voskuil zich altijd fel tegen euthanasie verzet had en zo terugschrok voor het verpleeghuis dat hij in uiterste nood toch voor euthanasie koos. Oké, maar hoe shockerend is dat? Voor zo'n uiterst principiële man misschien wel. Maar ik vond zijn posthume boek 'Binnen de huid' veel shockerender, omdat hij daar, als zeer getrouwde man, overspelig is met de vrouw van een vriend.
De weduwe Voskuil zegt dat hij zich mislukt voelde. Ze hadden nooit uit Groningen naar Amsterdam moeten verhuizen, zegt ze. Dan hadden we nooit 'Het bureau' gekregen, zegt Detlev van Heest nuchter.
Ook trekt zij het boetekleed aan. Zij is geen leuke vrouw voor hem geweest. Dan hadden we misschien nooit zijn boeken gekregen, zeg ik.
Samen vonden ze elkaar in hun stille verzet tegen de maatschappij waarin ze eigenlijk liever niet wilden meedraaien. Geld verdienen bijvoorbeeld, dat was de weg van de minste weerstand kiezen.
Lousje Voskuil zegt zich schuldig te voelen dat ze nu ook nog eens rijk is door zijn boeken.
In die context staat er wel een opmerkelijke spelfout in het boek. Op p. 87 heeft Lousje het over een bezoek aan de pedicure. Maar hij moet mijn kalknagels veilen.
Ai, slordige redactie. Ik kon niet nalaten erover te twitteren en uitgeverij Van Oorschot bedankte prompt voor de melding en liet weten dat de fout wordt hersteld in een herdruk.

'Het mislukte leven' van Detlev van Heest maakt dat ik me nu al verheug op zijn biografie van Voskuil. En wie weet komen er voor die tijd nog tussenrapportages van serieuze en vermakelijke ontmoetingen met Voskuils weduwe.