De cirkel

In 'De cirkel' sleept Dave Eggers me onontkoombaar mee in de wereld van Mae Holland. Zijn personage krijgt een baan bij het prestigieuze social media-concern met die naam. Stapje voor stapje neemt het bedrijf bezit van haar overtuigingen, haar privacy en haar wezen.
Het oogt als science fiction, maar ik vrees dat we er al middenin zitten. En als je er middenin zit, heb je geen overzicht.
Probeer er ook maar eens buiten te blijven. We lijken nauwelijks een keuze te hebben. Toch heeft iedereen volgens voorzitter Jacob Kohnstamm van het College bescherming persoonsgegevens (CBP): 'het recht om vergeten te worden' op internet.

Ik weet zeker dat ik absoluut niet weet hoeveel overheid, organisaties en personen allemaal over mij weten uit digitale bronnen.
Zelf maak ik flink gebruik van social media en gooi ik een deel van mijn privacy te grabbel in blogs en tweets. Maar daar kies ik zelf voor.
Als ik boodschappen wil laten thuisbezorgen, kan dat niet met een anonieme bonuskaart en dus noteert mijn grootgrutter (die zich familiair 'Appie' laat noemen) voortaan al mijn aankopen in zijn computer. Voor een betere service, heet het.
Zoals minister Opstelten ook de kentekens van passerende automobilisten wil opslaan. Voor meer veiligheid, heet het.
En waarom niet de vingerafdrukken van iedereen in een databank? De meeste mensen zullen zeggen: 'De mijne mogen ze best hebben, ik heb niets te verbergen'. Ik ook niet, maar ik ben uit principe tegen.
Het bedrijf De Cirkel gaat nog een stap verder: waarom niet alle kinderen chippen als middel tegen kinderontvoeringen? Voor meer veiligheid van de kinderen.
Dat klinkt nobel en daarna gaat het nog vele stappen verder. Mae bedenkt de volgende slogans:
Privacy is diefstal; Geheimen zijn leugens; Delen is mee-leven
Transparantie wordt de toverformule om te komen tot een betere wereld. En wie wil dat nou niet?
Iedereen ziet en hoort alles van anderen, heeft er een mening over, stemt, liket.
Mercer, de ex-vriend van Mae, probeert zich te onttrekken aan de toenemende greep van De cirkel en waarschuwt haar: (...) Ik denk dat jij denkt dat je een enorm boeiend leven leidt als je achter je bureau zit te frownen en te smilen. Je levert commentaar op van alles, maar zelf doe je niets. Je bekijkt beelden uit Nepal, klikt op een smiley en denkt dat dat hetzelfde is als daar zelf naartoe gaan. (p. 239)
Mae laat slechts een enkele keer ruimte voor twijfel: (...) dat haar hoofd te vol zat. Dat de hoeveelheid informatie, gegevens, meningen en oordelen te groot was, dat er te veel mensen waren, te veel verlangens,  te veel meningen, te veel verdriet, en dat dat allemaal voortdurend werd geordend, verzameld, toegevoegd en gerangschikt en aan haar werd gepresenteerd alsof het daardoor overzichtelijker en beheersbaarder werd. Het was te veel. (p. 372)

Ook slaat ze de waarschuwingen in de wind van een van de oprichters, die gaandeweg ontdekt heeft dat met De Cirkel de doos van Pandora geopend is.

Ze weigert voor haar miljoenen volgers zijn verklaring voor te lezen met als kernzin: 'Iedereen heeft het recht te verdwijnen'. (p. 440)

 

'De cirkel' is een fascinerend, gruwelijk goed boek over onze wereld, nu en in de toekomst. Het versterkt me in mijn houding: Onderzoek het nieuwe en behoud het goede.

Nieuwsgierigheid, maar ook stevig in de schoenen staan en gezond wantrouwen zijn daarbij van groot belang.