woensdag 28 december 2011

Rouwboeken

Nog nooit gingen er in een jaar zoveel mensen uit mijn omgeving dood als dit jaar. Wellicht wordt dat er niet beter op naarmate ik ouder word.
Heel dichtbij mijn ouders en een geliefde nicht van mijn leeftijd, maar ook mijn eerste 'baas', de directeur van de Stefanusmavo in Tilburg waar ik op mijn 20ste lerares werd. Zeven jaar lang heb ik hem daar meegemaakt als ruimhartige, beminnelijke man. Achteraf gezien een voorrecht om onder zijn hoede mijn entree te maken in het beroepsleven.
Verder overleden onder meer de moeder van, de broer van, en een vroegere buurvrouw.
Mijn hoofd stond lange tijd niet naar schrijven dit jaar en slechts mondjesmaat heb ik iets geschreven over het verlies, gemis en verdriet. Het meeste was hooguit voor kleine kring bedoeld en vooralsnog kan ik me niet voorstellen dat ik 'de hele wereld' wil laten delen in die gevoelens.
Uiteraard gaat iedereen, en dat geldt ook voor schrijvers, anders om met verlies. Maar hoe anders was het blijkbaar voor A.F.Th. van der Heijden die in 'Tonio' zijn rauwe verdriet uitschreef over het verlies van zijn zoon.
En voor Connie Palmen van wie vorige maand het boek verscheen over het verlies van haar man Hans van Mierlo: 'Logboek van een onbarmhartig jaar'.
Gelukkig waren de twee schrijvers wel in staat erover te schrijven, want ik vond het prachtige boeken. Allebei benadrukken ze dat ze ook niet anders konden dan dit schrijven.
48 dagen na het overlijden van haar man begon Connie Palmen al te schrijven, uit angst dat ze anders de ergste pijn zou vergeten, ze wilde 'met de pen op de huid van de pijn zitten' (p. 14).
Ze schrijft aangrijpend over de diepste wanhoop, in puin liggen. 'Voor geliefden geldt de harde wet: zodra het wij verdwenen is dondert het ik in elkaar, in brokken uiteen, stukgesmeten, kapot, door niets anders bij elkaar te houden en te definiëren. Niet alleen hij is dood, mijn liefste ik is ook dood.' (p. 27).
In het boek lees ik de aandoenlijke en manhaftige pogingen om zichzelf weer bij elkaar te rapen. Het wordt de kunst om na zo'n verlies toch weer tot leven en tot overgave te komen. 'Wie de angst voor de dood ontvlucht, loopt het geluk mis.' (p. 166) en op p. 220: We hebben de illusie van oneindigheid nodig, anders is het leven niet te doen.'
De schrijvers geven onverbloemd weer hoe verlies diep en meedogenloos zijn wonden slaat. Beide boeken ontstijgen de particuliere rouwverwerking en raken indringend aan de universele emoties rond leven, liefde en dood. 

Weblog over Tonio, van A.F.Th. van der Heijden

1 opmerking:

  1. Toch vreemd. Tonio vond ik een van de beste boeken die ik de laatste tijd heb gelezen. Voor het boek van Connie Palmen heb ik geen enkele interesse. Misschien omdat Hans van Mierlo te bekend was en ik heel veel niet over hem zou willen weten? Of omdat ik helemaal niks heb met Connie Palmen? Ik wet het eigenlijk niet.

    BeantwoordenVerwijderen