De schilder en het meisje

Een schrijver heeft vaak niet veel nodig om op een idee te komen voor een verhaal: een gesprek, emotie, afbeelding of muziek. Als zich daarbij verbeelding en vakmanschap voegen, leidt dat tot een lezenswaardig boek.

Vandaag bespraken we met onze leesbrunchclub weer zo'n geslaagde combinatie, 'De schilder en het meisje.' Margriet de Moor schreef het in een beeldrijke, poëtische taal die tegelijkertijd een wrede tijd weergeeft. Aanleiding voor de schrijfster was een kleine afbeelding van een meisje dat in de 17e eeuw wegens doodslag tot openbare wurging wordt veroordeeld. Omdat ze geen spijt heeft betuigd, wordt ze niet begraven, maar op het galgenveld ter afschrikking ten toon gesteld.

Rembrandt heeft het meisje het eeuwige leven geschonken door haar af te beelden, opgehangen, haar jurk bloezend door de touwen waarmee ze is vastgesjord.

Dat het slecht afloopt met de Deense Else die naar Amsterdam komt, is op de eerste bladzijde al duidelijk. Toch blijft het spannend en heb ik als lezer de neiging haar meermalen toe te roepen: 'Doe het niet.' Tevergeefs, besef ik op datzelfde moment. (Bovendien: anders heb je geen boek.)

In veel passages weet Margriet de Moor invoelbaar te maken hoe het geweest moet zijn om in die tijd te leven. Ik realiseer me bijvoorbeeld beter hoe de pest meedogenloos mensen in de bloei van hun leven trof en ze geen schijn van kans liet. Geschiedenisboeken konden me dat nooit zo duidelijk maken. Dat is wat goede literatuur vermag.