De waarheid liegen

Van 31 augustus tot 8 september is de Week van het Schrijven met schrijfactiviteiten in het hele land. Elke dag schrijf ik een blog over mijn schrijfervaringen. Met tips.

Week van het Schrijven (3)

'Ik schrijf nooit over mezelf.' Ik geloof ze niet, de schrijvers die ontkennen dat er helemaal geen autobiografische elementen in hun boeken zitten. Ook al doe je het niet bewust, dan nog glippen er dingen over jezelf in een verhaal. Ieder kijkt toch met eigen ogen, je kiest niet zomaar de onderwerpen en thema's. Die hebben iets met jezelf te maken, alleen al omdat je ze wel of niet kiest en vanwege de manier waarop je de gebeurtenissen weergeeft.

Anderzijds zijn er ook schrijvers, en zeker als ze kritiek krijgen op ongeloofwaardige aspecten, die roepen: 'Maar het is echt zo gebeurd.' Gerard Reve zei ooit: 'Echt gebeurd is geen excuus.'
De werkelijkheid is immers vaak meer bizar dan je als schrijver zou durven verzinnen. Maar het gaat erom een goed verhaal te schrijven en het aannemelijk of geloofwaardig te maken voor de lezer.
Anderzijds is de werkelijkheid soms stomvervelend en is het bijvoorbeeld niet handig om ellenlange dialogen letterlijk op te tekenen, met het stempel: zo is het gezegd.
Dus lieg je als schrijver de waarheid. Je gaat vaak met elementen uit de werkelijkheid aan de slag, combineert eigenschappen van personen die je kent met je personages, dikt aspecten aan, gooit er desgewenst nog een pikante saus overheen en dient je gerecht op als: roman. Daarmee is een disclaimer overbodig zoals 'Elke overeenkomst met bestaande personen en situaties is geheel toevallig'.
Toch kom ik zo'n formule nog wel eens tegen voorin een boek. Het grappige is dat ik dan meteen vermoed dat het juist een sleutelroman is waarvan insiders de personages kunnen herleiden tot de werkelijkheid.
De werkelijkheid, ja, laten we het daar nog even over hebben. Wat is de werkelijkheid? Laat tien ooggetuigen een ongeluk beschrijven en je krijgt tien verschillende zienswijzen. Ze lichten er allemaal andere elementen uit, omdat ieder met eigen ogen en ervaring kijkt.
Dé werkelijkheid bestaat niet en die constatering geeft je als schrijver ruimte, ook als je wel autobiografisch schrijft.

Hoe ga jij om met de werkelijkheid in je verhalen?

Tips
* het is goed als je bij een autobiografisch verhaal zoveel mogelijk aan waarheidsvinding doet. Maar afgezien van keiharde feiten gaat het ook vaak om interpretatie. Soms lijkt het of kinderen uit hetzelfde gezin dezelfde periode totaal anders hebben beleefd. Dat valt goed te lezen in 'Het zwijgen van Maria Zachea' van Judith Koelemeijer. Uiteindelijk is het jouw verhaal, dus heb je het recht het vanuit jouw gezichtspunt te schrijven.
* dialogen maken een verhaal levendig. Maar ga ze niet uitgebreid en letterlijk weergeven. Je maakt toch altijd al een soort bewerking. In dialoogzinnen zitten herhalingen, eh's, stopwoorden, ze zijn te lang en meer dan eens brengt de spreker ze grammaticaal niet tot een goed eind. Letterlijke weergave kun je de lezer niet aandoen.
* vrijdag 6 september houd ik als Schrijfdokter digitaal spreekuur. Je kunt de eerste bladzijde van een verhaal aan me voorleggen.

Informatie over alle activiteiten in de Week van het Schrijven: http://www.weekvanhetschrijven.nl

September, Logeerbeer op de kalender

Na een schier eindeloze zomer is het nu september, en het weer laat vandaag niet na dat te benadrukken.

Toch sloeg ik vanmorgen met plezier de bladzijde om van de kalender op mijn bureau. Tadaa!
Na Logeerbeer, het boek, het liedje, de postkaart, de kamishibai-vertelplaten en binnenkort in het Chinees, nu: Logeerbeer, de kalender.

Ho, geen complete Logeerbeer-kalender, maar wel een van de bijzondere tekeningen van Elisah De Bruycker uit het prentenboek.
Nog een hele maand om ervan te genieten. Hoogstens jammer dat september slechts 30 dagen telt.

Logeerbeer op mijn website 
Eerdere blogs over Logeerbeer 
 

Deernis met de lezer

Van 31 augustus tot 8 september is de Week van het Schrijven met schrijfactiviteiten in het hele land. Elke dag schrijf ik een blog over mijn schrijfervaringen. Met tips.

Week van het Schrijven (2)

Als schrijver heb ik geen deernis met de lezer. Ik ga ervan uit dat een lezer vrijwillig mijn boek leest en hij heeft dan ook de vrijheid het verder ongelezen te laten. Te moeilijk, te shockerend, te slaapverwekkend, te simpel, te flauw, elke reden is valide.
Dat geeft mij ook het recht en de ruimte om te schrijven wat ik wil.
Maar dat wil niet zeggen dat ik alles schrijf wat in me opkomt. Soms zit er een vervelende afsplitsing van mezelf als criticus op mijn schouder. Die leest mee en fluistert, schreeuwt soms zelfs: daarmee trap je mensen op de tenen, klopt dat wel, wat vindt je familie hiervan, met deze beschrijving raak je aan de privacy van anderen, enz.
Bij het schrijven van de eerste versie probeer ik de woorden van die criticus te negeren, te weerleggen of de criticus compleet van mijn schouder af te meppen.
In latere versies weeg ik bezwaren en tegengeluiden af. Ik ben er namelijk niet op uit om doelbewust mensen te kwetsen, ik wil de privacy van mensen in mijn omgeving beschermen. Zij kunnen het immers niet helpen dat ze verkeren met een schrijver, die onvermijdelijk ook put uit eigen ervaringen.
Ik weeg dat af tegen het belang van het verhaal dat mag, of moet zelfs, uitdagen, bevragen en gedachten of emoties oproepen.

Voor kinderboeken leg ik echter andere normen aan. Ik wil niet betuttelen en weinig onderwerpen zijn voor mij taboe in een kinderboek. Maar kinderen hebben minder leeservaring en levenservaring en ik zie het als taak om ze daarom bij het lezen te begeleiden. Dat gaat verder dan aansluiten bij een technisch leesniveau en het zoveel mogelijk vermijden van moeilijke woorden.
Moeilijke onderwerpen of situaties vereisen meer toelichting en ook moet er altijd iets van hoop of licht in zitten.
Bij volwassenen heb ik op dat punt geen enkele consideratie en gebruik ik ook de woorden die het verhaal nodig heeft, of ze nou moeilijk, oubollig of zelfs versteend zijn. 

Op welke punten houd jij rekening met de lezer? Welke criticus leest er over jouw schouder mee?

Tips
* luister in een eerste versie niet naar je innerlijke criticus. Door zelfcensuur in een vroeg stadium blokkeer je wegen naar verdieping en goede vondsten.
* komt een verhaal voor jezelf of voor de lezer te dichtbij, overweeg dan om het in een personaal perspectief (hij/zij) te schrijven in plaats van het ik-perspectief.
* vrijdag 6 september houd ik als Schrijfdokter digitaal spreekuur. Je kunt de eerste bladzijde van een verhaal aan me voorleggen.

Meer informatie over de Week van het Schrijven op: http://www.weekvanhetschrijven.nl 

Wie verzint zoiets?

Wie verzint zoiets? En in wat voor dichterlijke, liever gezegd melige bui moet je verkeren om tot deze aanprijzing (lees: aanfluiting) te komen?
Ik had de Zwitserse roomvlaai vanmorgen al in mijn winkelwagen liggen toen ik pas de tekst las.

'Glooiende alpen van room in een rijk en luchtig landschap.'
Wie koopt nou zoiets? Niemand valt toch voor zulke reclamepraatjes?

Eerlijk is eerlijk, de vlaai was lekker, maar door de mierzoete etikettering springt het glazuur alsnog van mijn tanden.

De eerste ...

Vandaag begint de Week van het Schrijven met schrijfactiviteiten in het hele land. Elke dag schrijf ik een blog over mijn schrijfervaringen. Met tips.

Week van het Schrijven (1)

De omstandigheden zijn ideaal: kamer met uitzicht, papier lelieblank en de pen in de aanslag. En dan ... niets.
De eerste zin, de eerste bladzijde, die moeten de lezer grijpen en niet meer loslaten tot de laatste bladzijde van het verhaal. Maar ineens is de pen in de aanslag volkomen verslagen door het zwaard van Damocles.
De druk van die eerste zin sloeg me ooit lam toen ik een verhaal wilde schrijven en geen flauwe notie had waarover.Tot ik een list verzon. 'Als die eerste zin me niet bevalt, gooi ik hem toch gewoon weg.'
Dat werd de eerste zin. Maar hij mocht blijven en werd het begin van een verhaal over een schrijfster in een strandhuisje.

Martin was veranderd.
'Ze zingen!' riep het kind.
Wat dacht je van een waterketel?

Driemaal een eerste zin, tamelijk willekeurig uit mijn boekenkast geplukt, weliswaar van de afdeling favoriete boeken.*) Geen slechte zinnen, maar ik had toch niet met zekerheid durven voorspellen dat ik me zou laten meeslepen in het verhaal dat volgde.
Voor de eerste bladzijde geldt hetzelfde. Meermalen heb ik me als lezer door een stroef begin heen geworsteld, soms zelfs door tientallen bladzijden, maar werd ik uiteindelijk ruimschoots beloond.
Als schrijver moet je je ook afvragen of je je werk als gemaksvoedsel wil opdienen, wat overigens best mag. Als ik een jeugdboek voor moeilijke lezers schrijf, doe ik dat ook, al is dat iets anders dan oppervlakkig zijn.
Als schrijver heb ik wel eens moeite om in het verhaal te komen. Ik ken mijn personages nog niet, weet niet waar ze wonen en soms evenmin waar ze naar toe gaan. Die verkenningen zijn prima, maar daar moet ik mijn lezer niet mee lastigvallen.
Dat betekent dat ik bij de revisie soms rigoureus in het begin ga schrappen en dat het verhaal pas later begint.
Het sterkst gebeurde dat bij 'Vriend of dealer?', mijn eerste (jeugd)thriller uit 1999. Ik liet de eerste vijf hoofdstukken aan mijn uitgever lezen, maar die vond het nog niet spannend. 'Nee,' wierp ik tegen, 'ik bouw het langzaam op en pas bij het zesde hoofdstuk wordt het spannend.' Hij maakte me duidelijk dat dat zo niet werkt bij thrillers en dat je je lezer bij hoofdstuk zes dan al lang bent kwijtgeraakt. Mijn oplossing: het verhaal begon met hoofdstuk 6 en hoofdstuk 1 tot en met 5 belandden in de prullenbak, met uitzondering van enkele fragmenten die het nog tot flashback wisten te brengen.

Heb jij moeite met die eerste zin, die eerste bladzijde? Of heb je tips? Reageer dan op dit blog.

Tips
* kijk bij de revisie of je het verhaal later kunt laten beginnen. Schrap alles wat jij als schrijver nodig had om in het verhaal te raken.
* als je moeite hebt met de eerste zin, begin dan met de tweede.
* vrijdag 6 september houd ik als Schrijfdokter digitaal spreekuur. Je kunt de eerste bladzijde van een verhaal aan me voorleggen.

De Week van het Schrijven duurt van 31 augustus tot 8 september. Over alle schrijfactiviteiten in het land lees je op: http://www.weekvanhetschrijven.nl

----------------------

*) resp. Stefan Brijs 'Post voor mevrouw Bromley', Rascha Peper 'Vingers van porselein' en Jonathan Safran Foer 'Extreem luid en ongelooflijk dichtbij'.

Week van het Schrijven-blog

Week van het Schrijven (0)

Morgen begint de Week van het Schrijven (31 augustus-8 september) met schrijfactiviteiten in het hele land. Het thema is dit jaar: het dogma voorbij.

Naast mijn digitale spreekuur als Schrijfdokter schrijf ik elke dag een speciaal blog over mijn schrijverservaringen en worstelingen. Met tips.
Dit speciale blog dient voor mij ook als zelfreflectie en voor de lezer wellicht als spiegel.
Onderwerpen zijn onder meer: de waarheid liegen, schuttingtaal, wezen en halfwezen, en het begin. Daarover gaat morgen, uiteraard, de eerste aflevering.

http://www.weekvanhetschrijven.nl 

Nazomernieuws

Vandaag heb ik mijn Nazomernieuws de wereld ingestuurd met informatie over lezen en schrijven.
Daarin onder meer:

* als Schrijfdokter geef ik op 6 september weer gratis online schrijfadvies
* cursus Kinderverhalen schrijven vanaf oktober in Veenendaal 
* nieuwe schrijfprojecten
* elke dag in de komende Week van het Schrijven (31 aug.-8 sept.) een speciaal blog. Mijn eigen schrijfervaringen/worstelingen kunnen dienen als spiegel voor anderen en daarnaast geef ik schrijftips. Met onderwerpen als: schuttingtaal, wezen en halfwezen, en de waarheid liegen.
 

Heb je Nazomernieuws niet gekregen en ben je nieuwsgierig? Stuur me een mail met in de onderwerpregel: Nazomernieuws.
Je kunt ook reageren via het contactformulier op mijn website