Een rondje Veenhuizen

Zicht vanuit pastorie Veenhuizen bij ochtendlicht

Een rondje Veenhuizen, dat valt nog niet mee. Alles is namelijk recht in Veenhuizen: de vaarten (wieken genoemd), de gebouwen en de wegen. Vanaf de hoofdweg Kolonievaart leiden alle wegen in rechte lijn naar de gevangenissen (gestichten). Veenhuizen is zo te zien op de tekentafel ontworpen.
De strengheid van heropvoeding, aanpak van landlopen en bedelarij en bestraffing van criminelen, het dorp is ervan doordesemd. De huizen van het hogere gevangenispersoneel dragen de moraal in opschriften: Orde en tucht, Bid en werk, Bitter en zoet, Controle. Het huis met het bord Levenslust springt naar mijn gevoel dan ook danig uit de band, al oogt het even streng.
Tot 1983 woonden er in Veenhuizen alleen mensen die iets met het gevangeniswezen te maken hadden. Hun woningen weerspiegelden hun positie. Promoveerde pa, dan verhuisde het hele gezin naar een woning met meer status en bijbehorende privileges.

Dood gaan we allemaal, maar ook bij de doden was er onderscheid, zoals te zien is bij het Vierde gesticht, de begraafplaats.
Ook het geloof verdeelde, zoals zichtbaar is op het terrein bij de katholieke en de protestantse koepelkerk. Daar staan nog altijd twee urinoirs. Toen de gedetineerden in het dorp ter kerke gingen, hadden de twee kerkelijke stromingen hun eigen urinoir.

Die bouwwerkjes hadden een licht gebogen vorm, evenals het naastgelegen Domineesbosje waar volgens de verhalen tussen de kronkelpaden soms van alles gebeurde wat God verboden had.

Beuk Domineesbosje

Want ogenschijnlijk is alles recht in Veenhuizen en het onderscheid tussen goed en kwaad duidelijk gemarkeerd. Maar wat is goed en kwaad?

Drie weken woonde ik in de pastorie die tijdelijk schrijvershuis is. Vaak keek ik door het raam naar de belendende katholieke kerk, de oprijlaan en dan rechts de eikenbomen van de Pastoor Smitslaan, waar ik graag even wandelde.
Op de foto is te zien hoe een zonsopgang links het domineesbosje en rechts de pastoor Smitslaan in dezelfde gloed zette. Even was alles één.
Veenhuizen, in de drie weken dat ik er echt woonde, is het me nog liever geworden en fascineert dit ongewone dorp me nog meer.


Nog nooit in Veenhuizen geweest? Alleen al voor het Gevangenismuseum loont de reis.
En verder: Het stuk Koloniekak waarover ik eerder schreef, wordt in 2016 en 2017 nog een aantal keren vertoond.
In juni gaat het theaterstuk naar Het Pauperparadijs van Susanna Jansen in première.


De pastorie eens met eigen ogen zien? Laatste kans in juni 2016.
Dan geeft schrijfster Mariët Meester lezingen over haar boek Hollands Siberië en rondleidingen in dit bijzondere monument. Data en meer informatie op de website van Mariët Meester.



Eerdere blogs over mijn schrijfretraite in Veenhuizen 

Eerder blog over Koloniekak 

Theater Het pauperparadijs