Het masker van Afrika

Enkele jaren geleden is het me volledig ontgaan dat reisschrijver V.S. Naipaul een nieuw boek over Afrika had gepubliceerd. De afgelopen dagen heb ik het pas gelezen.
'Het masker van Afrika' met als ondertitel: Impressies van Afrikaans geloof.
Het boek gaat over heel wat meer dan geloof. Hij reisde naar Uganda, Nigeria, Ghana, Ivoorkust, Gabon en Zuid-Afrika.

Naipaul bezocht Ivoorkust begin jaren 80 en schreef destijds  'De krokodillen van Yamoussoukro'.
Zelf maakte ik een reis door Ivoorkust in de weken rond de jaarwisseling 1995/1996 en schreef daarover 'De helft van de route'.
Ook daarin verhaalde ik over die bijzondere ervaring bij de enorme vijver net buiten het presidentieel paleis van Houphouët-Boigny tijdens de voedertijd van de krokodillen.

Krokodillen van Yamoussoukro, jan. 1996

Naipaul ging in 2009 terug naar het land dat in de tussentijd fors had geleden onder een jarenlange burgeroorlog. Hij beschrijft de plekken waar ik ook was: de replica van de Sint Pieter in Yamoussoukro en de krokodillen. Hij registreert het inzettende verval van de basiliek die bijna als een fata morgana schittert in het dorre landschap. Ook bezoekt hij Bingerville aan de kust waar van de botanische tuin nauwelijks meer dan woekerende bamboes resten.
Alleen al vanwege het Ivoriaanse hoofdstuk was het boek voor mij het lezen waard.
Je voelt in het hele boek de nieuwsgierigheid naar rituelen en mythes en hoe het geloof uitwerkt, maar hij blijft een buitenstaander. Dat kan ook niet anders als westerling, zo heb ik zelf ook ervaren tijdens enkele reizen naar Afrika.
Toch vind ik dat Naipaul zich er wat makkelijk van afmaakt in dit boek. Je zou verwachten dat voor een reisschrijver van zijn statuur veel deuren opengaan. Oké, hij heeft ontmoetingen met bijvoorbeeld Jerry Rawlings en Winnie Mandela, maar van een aantal dingen zegt hij dat hij ze niet weet. Met enige research was hij daar best achtergekomen.
Hij haalt de fromager aan, een boom die ik ook ken van Ivoorkust. Volgens hem is hij reukloos en dat zou de reden zijn dat de boomschors wordt gebruikt voor de doosjes van Franse kaas. Volgens mij was juist de kaasgeur de reden voor de Fransen om die naam aan de boom te geven.
Er is nog wel meer af te dingen op het boek, zoals de soms rommelige stijl en structuur. Hij lijkt vaak meer bezorgd om het wrede lot van katten, honden en andere dieren dan van mensen.
Maar gelukkig geeft hij ook toe dat hij sommige dingen niet begrijpt of spannend en eng vindt, zoals traditionele leiders bezoeken of een initiatierite bijwonen. Dat is dan wel ontwapenend eerlijk voor deze ervaren reisschrijver.
Ondanks de minpunten bracht dit boek van Naipaul me weer even in Afrika en kwamen dierbare herinneringen tot leven.