Ziende blind

Verbijsterd klik ik het e-book weg dat ik net heb gelezen: De moord op de boekverkoopster van Frank Westerman. Deze longread is sinds vandaag bij uitg. Fosfor te koop als app en als e-book.
Hoe kan iemand zo wreed, hoe kan iemand zo naïef, waarom wil iemand dit opschrijven, waarom willen mensen meewerken, waarom lees ik dit? Vragen, vragen.

Ik weet al te goed dat de werkelijkheid meer bizar is dan ik als schrijver zou durven verzinnen. Maar het verhaal van Westerman is niet verzonnen, al is het zijn persoonlijke weergave van de werkelijkheid.
Kort de feiten: op 13 mei 2012 overlijdt Marian Heij (60), voormalig eigenaar van Kniphorst Boekwinkel in Wageningen. Haar man wordt gearresteerd en tot 18 jaar cel veroordeeld voor vergiftiging van zijn vrouw. Precies op 13 mei van dit jaar dient de zaak in hoger beroep.
Ongeloof, verdriet, boosheid destijds en nog steeds. Hoe kon een slimme, sterke vrouw als Marian ziende blind zijn en de man met zijn boosaardige plannen niet hebben doorgehad?
Westerman is gaan praten met mensen om Marian heen, buren, vrienden, ex-man en (oud-)medewerkers van de boekwinkel.
Westerman lijkt vaag een werkhypothese te hebben: was de veranderde boekensmaak van Marian al een voorspelling van wat haar zou overkomen? Zo probeert hij uit haar persoonlijke bestellijst van de laatste tien jaar conclusies te trekken.
Als ik mijn eigen leesgedrag in tien jaar bekijk, ben ik ook anders gaan lezen. Ik ben immers zelf veranderd. Ik moet er niet aan denken dat nabestaanden ooit mijn leven duiden aan de hand van mijn geleende en gekochte boeken.
Westerman zegt zich verre te willen houden van al te wilde speculaties, maar noemt vervolgens dan toch een van haar geliefde boeken 'Kroniek van een aangekondigde dood' van Marquéz. Zoals hij ook een merkwaardige interpretatie geeft aan de hand van een foto. De rode lippenstift en de rode bril zouden getuigen van rechtlijnigheid.
[Ik wil er zelf wel een hypothese tegenaan gooien over het schrijven van een digitaal boek. Is een schrijver bij een papieren boek zorgvuldiger, omdat hij daar langere tijd mee bezig is en papier net iets meer voor de eeuwigheid is. Er staan in elk geval minstens twee fouten in het boek. Het hoger beroep dient bij een gerechtshof en niet een hooggerechtshof. En Wageningen is nooit een romeins vestingstadje geweest. Maar dit terzijde.]

Ik kende Marian niet erg goed, maar toen ze me vertelde hoe blij ze was met haar nieuwe man, was haar dat aan te zien.
Uit het boek lees ik dat ze afstand nam van vrienden die haar waarschuwden.
Zo te lezen heeft haar familie niet meegewerkt aan de interviews van Westerman. 
Zou ik zelf hebben meegewerkt aan het boek als ik Marian goed had gekend? Ik weet het niet. Ik kan me voorstellen dat ik had gehoopt door medewerking ook antwoorden te vinden voor mijn eigen vragen: hoe had ik zelf ziende blind kunnen zijn. Te goed van vertrouwen. Zou mij zelf zoiets ook kunnen overkomen als ik blind van verliefdheid was? Een mens is tot rare dingen in staat, en niets menselijks is mij vreemd.
Ik voelde gêne toen ik het boek vanmorgen downloadde en die gêne werd onder het lezen alleen maar groter. Waarom wilde Westerman dit in hemelsnaam schrijven? En waarom wilde ik dit per se lezen? Hoe zou Marian het vinden dat na haar dood anderen deze inkijk in haar leven kregen?
En wat zou ze vinden van het afgrijselijke omslag? Soms ben je blij dat een boek slechts digitaal is en dat het niet in stapels in haar voormalige winkel ligt.
Als je dood bent, gaan anderen met je leven op de loop. Ze zijn er verdrietig over, ze halen herinneringen op, praten erover, ze vinden er iets van en ze verspreiden het door erover te schrijven. Ik ook, met dit blog.
Het boek van Westerman geeft niet zozeer antwoorden, maar roept bij mij vragen op, ethische vragen ook. Welk recht heb ik me het leven van een ander toe te eigenen?

Het e-book is maar een deel van het verhaal. Er is ook een app-versie met video, audio, nog meer foto's en een luisterboek. Ik vind de foto's in het e-book al ver gaan, onder meer van de dader, weliswaar met een balkje over de ogen.
Vorig jaar zat ik met gekromde tenen te kijken naar een reconstructie van Omroep Gelderland. Ik wilde het niet zien en bleef toch kijken.

Vandaag staat er in Volkskrant Magazine een voorpublicatie uit het boek.

Op 9 maart is er in de bibliotheek van Wageningen een ode aan Marian Heij. Als ik naar dat eerbetoon ga, zal het met veel schroom zijn.

Uitg. Fosfor: De moord op de boekverkoopster