Boekenweek: mien modertaal

Vandaag 12 maart begint de Boekenweek en die duurt tot 23 maart. Feestelijk evenement voor lezers en schrijvers. Ik ben erg blij met het thema van dit jaar: je moerstaal. Hoewel ik de meeste boeken in het Nederlands schrijf, is mijn moedertaal het dialect van Weert in Limburg.
De eerste vier jaar van mijn leven heb ik alleen Weerts gehoord en gesproken. En nog altijd spreek ik het, al ben ik meer dan 50 jaar weg uit mijn geboortestad. Ik ben dankbaar voor mijn tweetaligheid die me bindt aan mijn familie, cultuur en geboortegrond. Al tientallen jaren ben ik lid van de Limburgse dialectvereniging Veldeke.

Ook in mijn moedertaal heb ik veel geschreven. Uiteenlopend werk, realiseerde ik me weer toen ik zojuist een aantal boeken uitstalde waaraan ik meewerkte. Verhalen en gedichten in bundels met Weertse en andere Limburgse bijdragen. 

Bijvoorbeeld 'Lèste wäörd', afscheidsteksten voor uitvaarten en 'D'r Her God versjteet óch plat' (Onze Lieve Heer verstaat ook plat). Maar ook mijn puberboek 'Droumers en drammers' (1999) en de monoloog 'Stillaeve' die ik in 2001/2002 tien maal speelde tijdens een theaterfestival in Limburgse zalen.
Grote pleitbezorgers voor schrijven in het dialect zijn Paul Weelen en Luiz Oliveira van uitgeverij TIC en dialectvereniging Veldeke, zeker ook de afdeling Weert. Zij stimuleerden mij om mezelf literair te blijven uiten in mijn moedertaal. Een kroon op mijn werk was in 2013 de Veldeke Literatuurprijs.
Ik vind het moeilijk te definiëren hoe anders ik schrijf in dialect en in Nederlands. Ooit zei ik in een interview spontaan: Nederlands schrijf ik met mijn verstand, dialect met mijn hart.
Daar schuilt wel een waarheid in, denk ik nog altijd.

Deze Boekenweek zijn in het hele land uiteenlopende activiteiten. Laten we bij moedertaal niet alleen denken aan Nederlands. Ons land is nog rijker door al die andere moedertalen. Voor mij betekent mijn tweetaligheid het beste van twee werelden, die niet zonder elkaar kunnen. 

Website Boekenweek 2025

Poëzieweek: lijfelijkheid en lichaam

Vandaag, 30 januari, begint met Gedichtendag de Poëzieweek. In Nederland en België zijn optredens van dichters en andere activiteiten rondom gedichten. Dit jaar heeft de Poëzieweek 'Lijfelijkheid' als thema.
In 2006 was op Gedichtendag in de Wageningse bibliotheek de opening van de tentoonstelling 'Lichaam' waaraan ik samen met beeldend kunstenaar Marijke Pielage had gewerkt. We hadden ons laten inspireren door elkaars werk.

Onze schilderingen en gedichten hingen in de bibliotheek en er verscheen een bundeltje. Ik kijk er met veel genoegen op terug.
Het was het begin van meer samenwerkingen met beeldend kunstenaars, dansers en muzikanten waar ik veel van leer.
Ons thema van destijds past volledig in het thema van de Poëzieweek nu.

Daarom hier enkele gedichten van de tentoonstelling. 

Website over de Poëzieweek

'Milou en Suus' op longlist filosofieboeken

Foto: website Week v.d. Kinderfilosofie

'Milou en Suus', mijn nieuwste kinderboek staat op de longlist voor de Ludoq. Dat is de prijs voor het beste filosofische kinderboek van 2024. Daar ben ik erg blij mee.
De longlist is - uiteraard - lang met 25 boeken. Maar mijn boek (met de prachtige illustraties van Marthe Verhoest) heeft in elk geval de eerste selectie met liefst 63 boeken doorstaan.

De jury zoekt boeken die aanzetten tot eigen overdenkingen over bepaalde thema’s. Of tot het stellen van vragen bij het boek of bij de eigen werkelijkheid.
Mijn boek verkeert in mooi gezelschap met prachtige boeken van collega's.
Eind januari wordt de shortlist bekendgemaakt. De prijsuitreiking is tijdens de Week van de Kinderfilosofie, van 5 tot en met 13 april 2025.

Aanvulling: inmiddels is de shortlist van 5 boeken bekend. Daar staat 'Milou en Suus' niet op. Toch ben ik blij met de uitverkiezing voor de longlist.

Het persbericht en de longlist staan hier op de website  van De Week van de Kinderfilosofie

'Milou en Suus' op de website van uitgeverij De Eenhoorn

Hoezo vakantie, je bent toch met pensioen?

Als ik vandaag mijn laptop dichtklap, heb ik twee weken vakantie. Hoezo, hoor ik de lezer denken, je bent toch met pensioen?
Officieel ja, maar een schrijver gaat niet met pensioen. Voorlopig ben ik dat althans niet van plan. Sterker nog, ik heb de afgelopen vier maanden hard gewerkt. Gestaag vorder ik met mijn auto-/biografische boek 'Vrome vrouwen' (werktitel). Daarin trek ik een lijn van mijn soms uitgesproken vrome voorouders via mijn ouders naar mijn eigen katholieke geloofsopvoeding, nog in de nadagen van het Rijke Roomse Leven. Hoe heeft mijn geloof zich sindsdien ontwikkeld en hoe verhoud ik me tot het instituut kerk.
Belangrijke vrouw in mijn verhaal is zuster Tossana, mijn oudtante, die non was bij de Kleine Zusters van de H. Jozef. Een groot deel van haar kloosterleven werkte ze in Rolduc, het katholieke bolwerk met priesteropleiding van het bisdom Roermond.

Ik werk aan de revisie van de derde versie, die de omvang van een kloek boek heeft. De vierde versie zal een stuk dunner zijn. In het nieuwe jaar neem ik namelijk de botte bijl en de fijne schaaf ter hand.
Ook was ik de afgelopen tijd bezig om feiten over mijn voorouders in een verhaal te gieten. Daarvoor was nader archiefonderzoek nodig.
In het verleden vond ik mensen, - mannen meestal -, die met hun stamboom bezig waren, monomaan en een tikkeltje sneu. Inmiddels begrijp ik het zo goed: als je eenmaal in het verleden duikt, is dat fascinerend en kan het verslavend werken.
Zo was ik onrustig omdat er ergens in mijn herinnering een oudoom zweefde die ik aanvankelijk niet kon terugvinden in de archieven. Die losse voorouder bleef in mijn gedachten. Maar gelukkig, hij bleek een nakomer te zijn die nog niet op een gezinskaart stond.
Ik heb besloten om niet verder terug te gaan dan mijn overgrootouders, omdat dat voor mijn thema niet nodig is.

Een paar weken geleden reisde ik voor één velletje tweezijdig beschreven papier naar het archief in Maastricht. Mijn overgrootmoeder bleef in 1900 achter met 7 kinderen. Ze lag zelf nog in het kraambed van een tweeling toen haar man op 43-jarige leeftijd overleed. Het oudste kind, de moeder van mijn moeder, was 10. Zo'n gebeurtenis moet wel zijn sporen nalaten in een gezin. Was die weduwe tot de bedelstaf veroordeeld? De vraag liet me niet los.
En ik was echt opgelucht toen bleek dat er een boerderijtje met bijna 6 hectare grond was. Uiteindelijk verkocht ze het in 1919, waaruit ik afleid dat er voor die tijd geen noodzaak was om het te verkopen.
Daar zat ik dus, oog in oog met de Memorie van Successie van 124 jaar geleden. Ik keek naar het kruisje dat mijn overgrootmoeder ter ondertekening had gezet. Ze 'verklaart niet te kunnen schrijven, als hebbende zulks niet geleerd.'
Even was het verleden tastbaar en tegelijk onmetelijk ver weg.

De afgelopen weken heb ik drie H. Missen bijgewoond, in heel verschillende kerken. Hoe voel ik me op de dag van vandaag in zo'n mis? Wat gaat er door mijn hoofd? Ik woon al 31 jaar in Wageningen, maar in november ging ik er voor het eerst naar een zondagsmis. Ook was ik in de Nicolaas Basiliek in Amsterdam, zo totaal anders dan wat ik ervaar in de kerk in Weert, waar ik ben opgegroeid en waar mijn familie woont. Een weerslag van die bezoeken zal ook in mijn boek terechtkomen.

Mijn researchperiode is nu grotendeels afgerond. In het nieuwe jaar wacht mij een lastige klus: verdieping en beschouwing, maar vooral heel zakelijk structureren en schrappen. Bij publicatie komt daar ongetwijfeld nog een scherpe revisie en redactie overheen.
Ik heb in alle rust aan dit boek willen werken, zonder druk van een uitgeverij of een deadine. Dit boek gedijt bij rust. Vrome vrouwen laten zich niet opjagen.
Toch verwacht ik dat ik het in 2025 kan afronden.
Dan komt er ook weer tijd en ruimte voor nieuw werk. Als schrijver ga ik voorlopig immers nog niet met pensioen.
Maar nu eerst vakantie!

Eerder blog over Vrome vrouwen

Verhalen van de Rijn

De Rijn brengt ons tot verhalen, kunst, film, muziek, dans, gedichten, inzichten, en nog zoveel meer. Ik zelf vind er reflectie, rust, verwondering, troost soms.
Wat heerlijk om dan te ontdekken dat zoveel mensen die liefde en aandacht voor onze rivier in Wageningen delen.

Gisteravond was de opening van de tentoonstelling 'Verhalen van de Rijn'. Een project van Drinkable Rivers en Stadslab Wageningen.
De bibliotheek zat vol, met overwegend jonge mensen. Hoopgevend, want vanuit liefde en aandacht ben je gemotiveerd om te beschermen wat kwetsbaar is.

Vanuit verschillende gezichtspunten werd de Rijn belicht, onder meer door studentenroeivereniging Argo, Safarischip De Blauwe Bever, historische vereniging Oud Wageningen, een kunstenaar, filmmakers en muzikanten. Zelf droeg ik een van mijn gedichten voor die bij de tentoonstelling te zien zijn.

De tentoonstelling, tot 3 januari te zien in de bibliotheek, is werk in wording. Bezoekers worden uitgenodigd ook hun verhalen en ervaringen met de Rijn weer te geven.

Website Drinkable Rivers Wageningen

Stadslab Wageningen Drinkable Rivers

 

Zie je mij? - tentoonstelling

Zie je mij? Vorige week zag ik de indrukwekkende tentoonstelling van een bijzonder project van het Odensehuis Wageningen. Al vijf jaar ben ik in het Odensehuis vakdocent Tijd voor taal, waarin we een thema van alle kanten bekijken, beschrijven, beluisteren, bezingen. Verhalen, ervaringen, gedichten, liedjes over bijvoorbeeld vriendschap, verlies, blauw, warmte, eigenwijs.

Ik leer nog elke keer van de deelnemers die dementie hebben of een haperend brein.

Als ik er ben, zie ik overal werkstukken van de creatieve workshops die andere vakdocenten er geven. Daar kunnen deelnemers weer een heel andere kant van zichzelf ontdekken.

Twee van die vakdocenten, Mary Webster en Fransje Smit, hebben het afgelopen half jaar een bijzonder kunstproject gedaan. Zo'n zestig deelnemers, vrijwilligers, mantelzorgers en medewerkers van het Odensehuis hebben in verschillende sessies naar zichzelf gekeken en een zelfportret gemaakt. Dat gebeurde in een intens groepsproces.

Die intensiteit is te zien in de portretten op de tentoonstelling. Ik ken bijna alle makers van de zelfportretten en toch werd ik verrast door hoe mensen naar zichzelf kijken. Met zelfvertrouwen, oprechtheid en met precies dat kenmerkende. Bij mij bracht het bewondering en ontroering teweeg.

Bij mensen met dementie kijken we nog te vaak alleen naar het ziektebeeld. Maar zij zijn veel meer.

 Zie je mij? is een oproep om voorbij dat ziektebeeld te kijken naar wie iemand werkelijk is.

Van harte aanbevolen dus, deze expositie.

Nog te zien: vr 15 t/m zo 17 nov van 12-17 uur en wo. 20 t/m za 23 nov van 12-17 uur in De Hanenhof, Costerweg 1f, Wageningen. Toegang is gratis.

Meer informatie op de website van Odensehuis Wageningen
Daar is ook een korte video te zien met treffende beelden uit het maakproces van Zie je mij?

Oevers, eilanden en mijn haven

Oevers, eilanden, water, overkanten, ik ben er dol op. Het Wagenings koor Punt Uit geeft op 12 en 13 oktober concerten onder de titel Oevers. 
Naast moderne en klassieke nummers staat ook mijn gedicht 'Haven van Wageningen' op het programma. Dirigent en componist Herman Groenestein zette het eerder al op muziek voor zijn kleinere gezelschap Dames en Heren. Samen met verklankte gedichten van (oud)stadsdichters van Wageningen kwam mijn gedicht terecht op een cd.
Ik vind het geweldig dat de tekst van een gedicht muziek wordt en met deze bijzondere verklanking ben ik erg blij. Heel benieuwd ben ik naar de uitvoering van een groot koor en ik verheug me al op de uitvoering.

Website Punt Uit en het programma van Oevers

Eerder blog over verklankte gedichten en mijn haven