Stel je voor dat je dementie hebt. Ik kan het me nauwelijks voorstellen. En toch was dat de opdracht die ik vorige week gaf aan leerlingen van scholengemeenschap Pantarijn in Wageningen.
In twee schrijfworkshops gaf ik ze opdrachten die een beroep deden op hun verbeelding en inlevingsvermogen. Als schrijver maak ik daar natuurlijk ook gebruik van, maar voor jongeren lijkt me deze opdracht nog een graadje lastiger.
De leerlingen deden de workshop voor hun maatschappelijke stage. Eerder die ochtend hadden ze al een film met nagesprek gehad over dementie met Doortje Kuis van het Odensehuis in Wageningen. Dat vormde samen het programma Dementaal dat de bblthk had georganiseerd.
 |
| Foto: Machteld Speets |
In de getoonde documentaire Slijtage aan benul filmde de 18-jarige Libbe van Dijk zijn oma met dementie. Een eerbetoon aan haar en een toonbeeld van geduld en respect bij de kleinzoon.
Ik had geprobeerd om aanschouwelijke opdrachten te bedenken. Hoe reageer je op een cadeau waarvan je geen idee hebt waar het voor dient? Wat zeg je tegen iemand die doet of die jou goed kent? Hoe ontcijfer je een tekst waarin slechts enkele woorden vertrouwd aandoen?
Zouden ze ook nog positieve kanten kunnen bedenken aan een verregaande staat van verwardheid? Een van de leerlingen was me voor: hij had het boek De laatkomer van Dimitri Verhulst ook gelezen en legde meteen de associatie met mijn vraag. Een man simuleert dementie om onder het juk van zijn tirannieke vrouw uit te komen.
Het was goed te zien dat de leerlingen anderhalf uur lang met open blik aan de slag gingen met de soms merkwaardige opdrachten. Uiteindelijk kregen ze de opdracht een brief te schrijven aan iemand met dementie die ze kenden of die ze zich voorstelden.
Ik was aangenaam verrast en ontroerd door de brieven vol compassie en geduld. Als deze jongens en meisjes ooit onverhoopt in hun omgeving te maken krijgen met mensen met dementie, dan mogen die zich gelukkig prijzen met zo'n benadering.
Enkele fragmenten:
Heyy oma, misschien heb je nog geen beeld in je gedachten als ik zeg dat ik je kleindochter ben. Maar dat is niet erg. Want ik weet dat het moeilijk is om dingen te onthouden. Niet alleen mensen met dementie hebben er last van.
Hallo oma. Heb je nog wat leuks gedaan deze week? Ik ben gisteren naar de dierentuin geweest. Lijkt het je leuk om een keer samen te gaan?
Vergeet u niet om goed te eten en te drinken. Tot gauw lieve oma.
Ik ben uw kleinzoon en ik wil graag weten hoe het gaat. Mijn vader en moeder willen niets vertellen. Ze zeggen alleen dat de dementie steeds erger wordt en dat je daardoor niet meer wist waar de trap was en dat je zo naar beneden viel.
Ik zou het fijn vinden om een keer langs te komen.
P.S. Laat je verzorger dit ook lezen, dan weet ik of ik volgende week kan komen.
Waarschijnlijk weet u niet meer hoe ik eruit zie maar dat geeft niet. Ik weet namelijk dat dat komt door dementie en niet door u. Ik ben dus uw kleinzoon, ik ben 13 jaar en de zoon van uw dochter.
Hoi opa, ik wil je even wat zeggen. Ook al heb je dementie, je bent en blijft wie je bent.
Je moet wel echt blijven leven, leven in de zin van doen wat je wilt en kunt. Het leven is namelijk zo voorbij.
De leerlingen van groep 5-6 van de Ireneschool in Wageningen hebben in oktober en november meegewerkt aan een boek over hun school.
Volgend schooljaar verhuist de school naar een nieuw gebouw en krijgt ze ook een andere naam.
Samen met deze leerlingen heb ik hun ervaringen op school opgeschreven. In het boek, dat in juni 2018 verschijnt, komen ook bijdragen van andere klassen en verhalen van bijvoorbeeld oud-leerlingen sinds de school in 1954 begon.
In mijn zes lessen kwamen veel verschillende onderwerpen aan de orde. Fijne herinneringen, droevige dingen, favoriete vakken, meesters en juffen, feesten, regels op school. De leerlingen bedachten briefjes aan kleuters en schreven over hoe het vroeger geweest moest zijn op school: een school zonder digibord, PAD-les en weektaken bijvoorbeeld. (Proberen Anders te Denken. PAD-les, zo leerden ze mij, is een methode om emoties in de klas te bespreken).
Ze maakten een woordster en elfjes en tekenden bij hun verhaaltjes.
Lezen en schrijven is niet voor ieder kind leuk of vanzelfsprekend. Dat daagde mij uit om afwisseling in het programma te brengen, aan te sluiten bij het vertrouwde, maar ze ook nieuwe dingen te laten ontdekken. Allemaal deden ze hun best om bij te dragen aan het speciale boek.
Een mooi project om aan mee te werken!
Mijn lessen vonden plaats in het kader van Kunstmenu Wageningen waarbij alle scholen voor hun leerlingen kunnen kiezen uit een uitgebreid aanbod creatieve en kunstzinnige activiteiten.
Website Ireneschool Wageningen
Kunstmenu Wageningen
Het Kinderboekenfestival op Aruba - Festival di Buki pa Mucha - bestaat 25 jaar. Bij dat jubileum is onlangs een speciaal boek verschenen dat ik blij verrast in mijn brievenbus vond.
In 2002 maakte ik deel uit van de schrijverstournee en was ik twee weken op Aruba. Hard werken: in 8 dagen bezocht ik 17 scholen, 4 klassen per ochtend, lees ik terug op het schema in mijn plakboek. 's Middags was het dan ook vaak plof, op het strand.
Wat was het heerlijk! De welkomstliedjes, de voordrachten, de aandoenlijke vragen, de lieve briefjes, de glundergezichten. Met een grote glimlach blader ik door mijn plakboek.
We waren er met schrijvers en illustratoren. Uit Nederland: Jet Boeke, Toon Tellegen, Anton van der Kolk en Peter Vervloed. Van Aruba Jacques Thönissen en Desiree Correa en van Curaçao Jacky Bernabela, Ariadne Faries, Tio Ali en Franklin Wilson.
Ik leerde, jongleerde (dat kon ik toen nog), improviseerde en genoot. Vooral dat.
Veel schrijvers en illustratoren zijn me sinds 1993 voorafgegaan en na 2002 gevolgd. Ik neem aan dat zij ook met een glimlach door het herinneringsboek hebben gebladerd.
Een prachtcadeau van Biblioteca Nacional Aruba, uitgegeven door Levendig Uitgever.
Met Schrijversharten wonnen we in april de prijs van de Culturele Ronde Wageningen voor ons project Landschapsgedichten.
Op 19 locaties in Wageningen hingen de gedichten van Martijn Adelmund, Laurens van der Zee en mij. Uiteenlopende gedichten met doorkijkjes naar het fraaie landschap of naar monumenten.
In een mooie samenwerking met de bewoners van zorginstelling Zideris/Eigenhandig in Wageningen werd het idee uitgewerkt en
vormgegeven.
Het idee is te goed voor eenmalig gebruik en daarom heeft Martijn Adelmund het initiatief genomen voor de website Landschapsgedichten
Schrijversharten en Zideris zoeken manieren om dit project ook buiten Wageningen met anderen te delen.
Dit najaar zijn de poëziepaaltjes al ingezet bij een project van dichters in de Achterhoek.
Interesse in samenwerking? Neem contact op met Martijn Adelmund:
mail[at]martijnadelmund.nl
Blog met terugblik Culturele Ronde 2017
Voor de vijfde keer wordt het Groot Wagenings Dictee gehouden. Dat gebeurt op woensdag 8 november met het thema Laaggeletterdheid.
Prinses Laurentien, boegbeeld van de strijd tegen laaggeletterdheid, schrijft deze keer het dictee. Individuele deelnemers en bedrijfsteams dragen dankzij sponsoring bij aan het goede doel: Taalkaravaan Wageningen.
Net als in 2013 en 2015 mag ik ook dit jaar lid zijn van de jury die onder voorzitterschap staat van burgemeester Geert van Rumund.
Ook meedoen en dit belangrijke doel steunen?
Meer informatie en inschrijven via de website van Groot Wagenings Dictee
Een van mijn blogs over de editie van Wagenings Dictee 2013
Op het moment dat ik 's ochtends de kloostertuin binnenliep van de Sint-Paulusabdij, viel de wereld om me heen weg. Toen ik pas tegen het eind van de middag het derde klooster verliet, had ik me urenlang kunnen laven aan kunst en rust. De 1e Biënnale Kunst in de Heilige Driehoek zou ik een totaalbeleving willen noemen, als die term niet zo'n modieus verzinsel was. Maar ik heb zelfs een eucharistieviering in de kloosterkerk bijgewoond, omdat die er voor mijn gevoel wezenlijk bij hoorde.
Drie kloosters in Oosterhout stellen tijdens de biënnale hun deuren open voor kunstenaars en publiek. Ze liggen op loopafstand van elkaar en de Kloosterdreef vormt de loverrijke verbinding.
Het thema is liefde, uit de drieëenheid met geloof en hoop. Ik zie nu al uit naar die volgende biënnales.
In elk van de drie kloosters - de Sint-Paulusabdij, de Onze Lieve Vrouwe Abdij en Sint-Catharinadal - heeft een kunstenaar als artist in residence gewerkt. Dat werk is te zien evenals het werk van in totaal 25 kunstenaars. In schilderijen, mode, video, muziek, installaties en fotografie geven zij hun kijk op liefde.
In de katholieke traditie komen dan natuurlijk de moeder met kind of de pietà terug. Maar zij blijken ook in deze tijd nog krachtig en universeel.
Dankzij mijn bezoek tijdens het kloosterweekend kreeg ik ook een rondleiding bij Sint-Catharinadal in het slotje De Blauwe Camer. Ook daar een pietà, eeuwenoud. In een kast lag een indrukwekkend antiek boek dat aangevreten is door de tijd en zelfs in het restauratieatelier van de zusters norbertinessen niet meer hersteld kon worden. Een kunstwerk op zichzelf.
Tussen de soberheid van de kleding van de zusters daar vallen de gouden creaties van mode-ontwerper Aziz Bekkaoui des te meer op.
De benedictinessen van de Onze Lieve Vrouwe Abdij hadden nog lang restauratieateliers voor gobelins en middeleeuwse handschriften. Ook vervaardigden ze liturgische gewaden. Kunstenaar Marieke Bolhuis refereert voor haar werk van een neerknielende figuur naar de garenklossen uit die ateliers.
De kunstenaar dre didderiëns verbeeldt in verschillende werken zijn relatie met zijn getroubleerde moeder. Maar ik hoef die achtergronden niet per se te kennen om mijn eigen interpretatie te geven aan kunstwerken die me aanspreken. Ik zag dat uit de fleurige wringer slechts een doornenkroon geperst werd. De doornenkroon, weer zo'n beladen beeld uit de geloofsgeschiedenis.
Ook als je niet in de katholieke traditie bent opgevoed, zelfs als je niets met geloof hebt, biedt Kunst in de heilige driehoek een schat aan beelden en reflecties van de liefde en het leven, ook in deze tijd.
De keuze van de werken getuigt van lef, want sommige beelden lijken toch wat op vloeken in de kerk. De kloosterlingen hebben ook die kunstuitingen een gastvrij onthaal geboden.
1e Biënnale Kunst in de heilige driehoek is nog tot en met 22 oktober 2017 te zien in Oosterhout. Website
