Het Dolhuys (1)

Woensdag bezocht ik voor het eerst - ook al zo lang op mijn 'must see' lijstje - Het Dolhuys in Haarlem. Dat is het nationaal museum voor psychiatrie en op dit moment zijn er twee bijzondere tijdelijke tentoonstellingen.
Ik man/vrouw en wie ben jij? gaat over sekse en identiteit en belicht het hele spectrum tussen die twee uitersten. We zijn van nature geneigd om in te delen in hokjes om enige orde in de chaos te krijgen die leven heet.
Ooit was het eenvoudig, je was man of vrouw, althans over variaties en tussenvormen op die glijdende schaal werd niet gesproken. Langzamerhand werd homoseksualiteit ook zichtbaarder, al denken we daar zelfs in de 21e eeuw nog vaak in vooroordelen en stereotiepen over.
Over genderdysforie, transgenders, hermafrodieten en transseksuelen is heel wat minder bekend, al verandert dat. Deze tentoonstelling draagt daar wel aan bij, evenals boeken, films en documentaires van de laatste jaren.
Op de tentoonstelling zijn onder meer foto's te zien, egodocumenten en gedichten.
Helaas werkte de zelftest woensdag niet waardoor je zou kunnen zien waar je zelf zit op de glijdende schaal tussen man en vrouw. Ik denk dat ik op veel vlakken behoorlijk hoog scoor op de vrouwelijke kant. Ik heb geen gevoel voor richting, geen ruimtelijk inzicht, hou niet van vuile handen en voetbal. Maar ook dat zijn stereotiepen.

Ik weet wel dat jongeren en volwassenen die zoeken naar hun sekse en identiteit het niet makkelijk hebben. Twee boeken gaven me daar een indringend beeld van.

Meisje van Mars, waarin Anna Woltz het verhaal van Vicky Janssen verwerkte. Het jongerenboek gaat over een jongen die zich altijd een meisje had gevoeld en uiteindelijk koos voor operaties om het uiterlijk te laten aansluiten op het innerlijk.

Annabel van Kathleen Winter raakte me mogelijk nog meer. In een onherbergzaam landschap van Canada wordt in 1968 een baby geboren met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsdelen. De vader besluit dat het kind wordt opgevoed als een jongen. Het boek laat het gespleten innerlijk van Wayne zien, een bepaalde stuurloosheid, zoekend naar spiegels om te ontdekken wie hij werkelijk is. En dat in een omgeving waar niet gepraat wordt over wezenlijke zaken. Door de stijl, sober en feitelijk als ik me het landschap voorstel, wordt het eenzame en verdrietige van Wayne's leven, maar ook zijn levenskracht des te aangrijpender.

Wat herkenning geeft in het boek is het zoeken naar identiteit door ieder mens. Wie ben je ten diepste, hoe verhoud je je tot de mensen om je heen?
Het kan me soms ontroeren te zien hoe ieder op zijn eigen manier probeert gelukkig te zijn. Nu weet ik niet zo goed hoe je geluk moet definiëren, geen permanente staat van zijn immers.
Misschien is het vooral het rijke gevoel dat je uiterlijk en innerlijk samenvallen, waardoor je steviger in het leven staat.

http://www.hetdolhuys.nl/